چکیده:
هدف از پژوهش تحلیل و بررسی اهمیت اسب در اقتصاد ایران باستان می باشد. روش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی از نوع کیفی است و روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای است که از منابع مدون شامل کتابها، رساله ها و مقالات استفاده شده است. در میان حیوانات اسب دارای مقام و منزلت زیادی درایران باستان بود،بگونه ای که نخستین بار مردم این سرزمین اسب را رام کرده و بر پشت آن زین نهادند. اسب در تحول کشاورزی نیز تاثیر فراوان داشت به طوری که برای تهیه آذوقه آنها که همانا یونجه دوسر باشد، سرزمین های زیادی زیر کشت رفت و حتی صادرات این اقلام کشاورزی باعث تحول اقتصاد منطقه گردید. اسب در حمل بار، میدان نبرد و همراهی شکارچی در میدان شکار قابل توجه است. این نقشمایه حیوانی در دوره های متعدد در آثار هنری ایران قابل مشاهده است. به کار گرفتن اسب مسله حمل و نقل را حل کرد. کشت مزارع را آسان نمود و حتی تهیه یونجه برای اسب ها باعث تحول عظیمی در کشاورزی شد. به طوری که هنوز هم یونجه کاری در مناطقی از ایران فراوان است و به نواحی دیگر نیز صادر می شود. بنابراین این حیوان در شکار،کشاورزی وجنگ همراه انسان بوده .نقوش گوناگون اسب وسواران بر دیوارغارها ،نقش برجسته ها،روی مهرها همگی نشان دهنده نقش عمده اسب در زندگی ایرانیان است.
خلاصه ماشینی:
استفاده های شایان برده اند علاوه بر این مشاغل زیادی نیز در ارتباط با این حیوان ایجاد شده است كه خود منبع درآمد و گذاران روزگار بسیاری از خانواده ها بوده است علیرغم چنین حضوری كه این حیوان در زندگی ایرانیان داشته است ولی كار پژوهشی چندان قابل توجهی در این ارتباط انجام نشده است كه از نظر تاریخی این جنبه را برای همگان آشكار سازد، تلاش بر این است تا ضمن بررسی سیر تاریخی استفاده از اسب توسط ایرانیان، موارد مختلف اهمیت این حیوان مورد بررسی قرار گیرد.
علیرغم مطالب بسیاری كه در زمینه تاریخ اولیه اهلی كردن اسب در آسیای غربی از جمله فلات ایران چاپ و منتشر شده است هنوز جنبه های مختلف پرورش و استفاده از اسب و تأثیر آن در اقتصاد و جوامع پیش از تاریخ و تاریخی كاملاً مبهم است در این زمینه معمولاً سه منبع اطلاعاتی یعنی اطلاعات مربوط به استخوان شناسی مدرك تصویری و اشیای مربوط به زین و یراق اسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته بر اساس یافته های استخوان از محلهای باستان سیلك (طبقه) و شاه تپه ( 111و 11) تصور میشد كه فلات ایران اولین خاستگاه اهلی كردن اسب بوده است (طلایی، 1374).
نیاكان قبایل باختری ایران پیش از استقرار دامداران كوچ نشین در دشت های یوزازی و تقسیم آنها به كوچ نشینان و كشاورزان زادگاه خود را ترك كردند اقتصاد پیشین این مناطق بنا به نظر باستان شناسان، دامداری، كشاورزی بوده است بنا به پژوهش اینان كار كشاورزی هنگامی به پیشرفت گرائید كه در میان آریایی ها و به طور كلی ایرانیان شخم با گاوآهن (خیش) معمول شد (یونسکو،1375).