چکیده:
از خاندان های سرشناس دوره قاجار می توان از خاندان قایم مقام شهر فراهان و خاندان مستوفی الممالک شهر آشتیان نام برد. هر دو خاندان متعلق به استان اراک هستند. خاندان قایم مقام اصالتا فراهانی بوده و برخی از اعضای این خاندان در تبریز بودند و همان جا مدفون شده اند. خاندان مستوفی الممالک از شهر آشتیان هستند. هر دو خاندان در عصر قاجار، صاحب مناصب و پست هایی در رده های بالای حکومت بوده اند. این نوشتار در 3 بخش تنظیم شده است. در بخش اول و دوم به بیان اجمالی معرفی این دو خاندان و برخی از افراد سرشناس آن ها پرداخته ایم و در بخش سوم ارتباط (نسبی و سببی) این دو خاندان بررسی و ثابت شده است. در این نوشتار از طریق کتابخانه ای گردآوری اطلاعات مربوط به این دو خاندان انجام شده و به شیوه توصیفی تحلیلی پردازش صورت گرفته است. تمامی ارجاعات منبعی و سندی به گونه درون متنی (شیوه استناد انجمن روانشناسی آمریکا \"ای پی ای\" و شیوه انجمن زبان مدرن آمریکا \"ام ال ای\") می باشد. این مقاله حاوی 7 مدرک شماره گذاری شده، اعم از تصویر، سند، و شجره نامه می باشد.
خلاصه ماشینی:
در این شجره پس از تطبیق معلوم میشود که مرحوم میرابوالفتح را پسری به نام میرزا عیسی بوده که جد اعلای مرحوم میرزا ابوالقاسم قائممقام فراهانی به شمار میرود و پسری دیگر به نام میرمظفرالدین داشته که جد مرحوم میرزا شکراللّه وزیر بوده و چنین مستفاد میشود که آن مرحوم از فراهان به تفرش آمده و در آنجا توطن گزیده و اولاد و احفاد او در تفرش توالد و تناسلی نمودهاند و نزدیکترین سلسله از سادات تفرش به سادات فراهان سلسلۀ میرشکرایی و شکرایی است (ابوالقاسم سحاب، تاریخ عصر جعفری یا زندگانی حضرت امام جعفر صادق×، بخش دوم، ص63).
جناب حاجى ميرزا علىاكبر خان ابن مرحوم آقا ميرزا على قائممقام صدر اعظم ايران ابن مرحوم ميرزا عيسى قائممقام بزرگ كه اول دانشمند تهران است، از لفظ نيکاللّه كه در شجره است تعجب كرده احتمالاً میگويند شايد نبيلاللّه بوده است و اشتباهاً نيکاللّه نوشته شده است) نيک اللّه بن عبد اللّه بن عبد الصمد بن عبد المجيد بن شرف الدين بن عبد الفتّاح ابن مير على بن سيد على بن مير على بن السلطان سيد احمد بن السيد محمد بن السيد حسن بن السيد حسين بن السيد حسن الافطس بن على اصغر بن الامام على بن الحسين زين العابدين^ (افضل الملک، غلامحسين، سفرنامه خراسان و كرمان، ص57).
میرزا ابوالقاسم قائممقام فرهانی صدراعظم محمد شاه قاجار بوده و در برخی از کتب تاریخ از میرزا ابوالقاسم در کنار ميرزا تقىخان اميركبير و سيدجمالالدين اسدآبادى با تجلیل یاد شده و گفتهشده که در راه احياء استقلال و تجديد موقعيت اجتماعى و اقتصادى ايران کوشیدهاند (مرتضى راوندى، تاريخ اجتماعى ايران، ج5، ص1_2).