چکیده:
پیامبر عظیم شأن اسلام(ص) بر پایه مفاهیم قرآنی، همواره پیروان خویش را به وحدت دعوت میکرد. اما امت تازه بنیاد اسلامی، در اندک روزگاری پس از رحلت پیامبر(ص)، برخلاف آن آموزهها دچار گسستگی شدند و یکی از برآیندهای آن، کشتار مسلمانان دست یکدیگر بود. ریشههای این گسستگی همواره موردتوجه پژوهشگران بوده و پژوهشهای فراوانی هم در این زمینه انجامشده است؛ هدف این نوشتار ارزیابی انتقادی کتاب «پساز پیامبر» است که در آن نویسنده در راستای پژوهشهای پیشین و با روشی متفاوت تلاش نموده تا جنبههای گوناگون مسئله را روشن نماید. روش پیشبرد و انجام پژوهش یادشده تا چه اندازهای در راستای تبیین مسئله پژوهش موفق بوده است؟ بهنظر میرسد که نویسنده ضمن مراجعه به منابع و پژوهشهای تاریخی، از عرصههایی چون روانشناسی، سینما، داستاننویسی، روانشناسی، مردمشناسی بهره برده و تلاش نموده تا ریشههای تاریخی بحران کنونی مسلمانان خاورمیانه و بهویژه عراق را بررسی نماید؛ نتیجه مقاله حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجامگرفته نشان میدهد که اهمیت کتاب موردبررسی بیش از هر چیز، در رویکرد بینرشتهای و شیوه بیان متفاوت نویسنده در مواجه با مسئله پژوهش است که اثر تازهای را پدید آورده است. هرچند درباره برخی دیدگاهها و روشهای پیشبرد پژوهش نیازمند بازنگری است.
The great Prophet of Islam (PBUH) always invited his followers to unity based on Quranic concepts, but the new Umma of the Islamic Foundation, shortly after the death of the Prophet (PBUH), broke away from those teachings, and one of the consequences was the killing of Muslims by each other. The roots of this disconnection have always been considered by researchers and much research has been done in this field. The aim of this article is to critically evaluate the book "After the Prophet" in which the author has tried to clarify various aspects of the issue in line with previous research and in a different way. To what extent has the method of advancing and conducting this research been successful in explaining the research problem? It seems that the author, while observing the principles of historical research, has used areas such as psychology, cinema, fiction, anthropology and has studied the historical roots of the current crisis of Muslims in the Middle East, especially in Iraq. The result of the present article, which has been done by descriptive-analytical method, shows that the importance of the book under review is, above all, in the interdisciplinary approach and the author's new way of expressing the research problem, which has created a new effect. However, some views have been raised and the methods of advancing the research need to be reviewed.
خلاصه ماشینی:
2. معرفی و توصیف اثر کتاب پس از پیامبر: داستان اندوهبار جدایی شیعه و سنی در اسلام دراصل برپایۀ یک رشته گفتوگوهایی نوشته شده است که جاناتان رَبَن (Jonathan Raban) با لزلی هِیزلتُن انجام داده است و چنانکه آشکارا اشاره میکند، ربن در نگارش و تحلیلهای بهکاررفته در متن نویسنده را یاری رسانده است (Hazlton 2009: 213).
وی، دربارۀ مهمترین منابع تاریخی خود، توضیحاتی معطوف به پژوهش خویش بیان کرده است و به ارزیابی برخی پژوهشها ازجمله کتاب جانشینی محمد (ص) از مادلونگ اشاره دارد و سرانجام فهرستی عام از آنها را بهدست میدهد.
نخست آنکه این کتاب پژوهشی مسئلهمحور بهشمار میرود و مسئلهای نیز که بدان پرداخته است از مهمترین زمینههای پژوهشی در تاریخ اسلام و روزگار کنونی جوامع اسلامی، بهویژه در خاورمیانه، محسوب میشود.
وی همچنانکه، همانند هر پژوهش تاریخی، ترتیب و توالی تاریخی رویدادها را رعایت کرده و نیز برای هر گزارۀ تاریخی سندی معتبر پیش کشیده، اما بهاتکای تخصص در رشتۀ روانشناسی و پشتوانهای که در دنیای روزنامهنگاری بهدست آورده است و تحلیل سیاسی و اجتماعی که لازمۀ چنین حرفهای بهشمار میرود، به بررسی رفتار چهرههای تأثیرگذار در بزنگاههای مهم تاریخ صدر اسلام پرداخته است و دربارۀ ریشههای روانی و اجتماعی آن رفتارها و رویدادهایی که ایشان پدید آوردند، به خواننده آگاهیهای فراوانی میدهد.
بهبهانۀ احساس محرومیتی که بهباور نویسنده شیعیان در روزگار پس از پیامبر (ص) تجربه کردند و پیوند آن با استعمار و غربستیزی چند دهۀ پیش در ایران تعریضی هم به دگرگونکردن نام اصلی کتاب فرانتس فانون (1304-1340/ 1925-1961) از رنجوری زمین به محرومین زمین در ترجمۀ فارسی کرده است (ibid.