چکیده:
در دوره قاجار، نهادهای مذهبی و غیرمذهبی فرانسه، با تمرکز بر آموزش اقلیتها و ایجاد تأسیسات فرهنگی در مناطق مسیحی و یهودینشین ایران، بهتدریج وارد عرصه فرهنگی ایران شدند. در این روند، شهر سنندج مرکز اداری - سیاسی کردستان اردلان، بهعنوان یکی از مراکز حضور اقلیتهای مذهبی اعم از آشوری و کلدانی، در آن زمان مورد توجه این مبلغان و نهادهای فرهنگی قرار گرفت و از اواخر عهد ناصری، مدارسی در این شهر تأسیس شد که به لحاظ شیوه آموزش و مواد آموزشی با نظام آموزش رایج دورۀ قاجاری کاملاً متفاوت بودند. در این پژوهش تاریخی به شیوه توصیفی- تبیینی، این پرسش مورد بررسی قرار خواهد گرفت که مدارس فرانسوی در عهد قاجار در سنندج چرا و چگونه شکل گرفتند؟ این مقاله نشان میدهد که سنندج در دوره قاجار به سبب حضور اقلیتها، مورد توجه نهادهای فرهنگی فرانسوی واقع شد و از رهگذر این توجه، مدارس لازاریستها، آلیانس فرانسه و آلیانس اسرائیلی در آنجا شکل گرفت. این امر، نظام آموزشی اقلیتهای دینی سنندج را وارد مرحله نوین نمود و در میان اقشار مختلف اجتماعی آن شهر، واکنشهای متفاوت از اقبال به این مدارس تا انزجار و بدبینی در پی داشت.
During the Qajar period, French religious and non-religious institutions gradually entered the Iranian cultural arena, focusing on the education of minorities and the establishment of cultural facilities in the Christian and Jewish regions of Iran. In this process, the city of Sanandaj, the administrative-political center of Ardalan Kurdistan, as one of the centers of the presence of religious minorities, including Assyrians and Chaldeans, was considered by these missionaries and cultural institutions at that time. They were established in this city and were completely different from the current education system of the Qajar period in terms of teaching methods and educational materials. In this descriptive-explanatory historical study, the question of why and how French schools were formed in Sanandaj during the Qajar era will be examined. This article shows that Sanandaj was considered by the French cultural institutions during the Qajar period due to the presence of minorities. Therefore, Lazarist schools, the French Alliance and the Israeli Alliance were formed there. This brought the educational system of religious minorities in Sanandaj to a new stage, and among the various social strata of the city, different reactions were made ranging from acceptance to disgust and pessimism.
خلاصه ماشینی:
در اين روند، شهر سنندج مرکز اداري - سياسي کردستان اردلان ، به عنوان يکي از مراکز حضور اقليت هاي مذهبي اعم از آشوري و کلداني، در آن زمان مورد توجه اين مبلغان و نهادهاي فرهنگي قرار گرفت و از اواخر عهد ناصري، مدارسي در اين شهر تأسيس شد که به لحاظ شيوه آموزش و مواد آموزشي با نظام آموزش رايج دورة قاجاري کاملاً متفاوت بودند.
ازجمله مهم ترين اين ها، ميسيونرهاي لازاريست وابسته به کليساي کاتوليک فرانسه و نهادهاي آموزشي «آليانس فرانسه »١ و «آليانس اسرائيلي اونيورسال »٢ بودند که از اواسط دوره قاجار، ايجاد مدارس و توسعه آموزش نوين ، در ميان اقليت هاي ساکن مناطق مختلف ايران و ازجمله کردستان را آغاز کردند.
کاتوليک هاي کردستان مدت ها پيش از حضور لازاريست ها به لحاظ مذهبي تابع کليساي موصل بودند (استادوخ ، ٣٨/٨ -٢٥ -١٣٣١) اين سلطه مذهبي، علاوه بر منابع مالي و اقتصادي کلدانيهاي بومي سنندج ، آموزش اطفال آن ها را نيز در اختيار کشيشان وابسته به موصل قرار داده بود (استادوخ ، ٣٨/٨ -٢٥ -١٣٣١).
بر اساس آن ، جامعه کلداني موصل که تا اواخر قرن سيزدهم هجري در مقابل هيئت هاي ميسيونري پروتستان ، مقاومت کرده بود، از ابتداي قرن چهاردهم هجري، به شدت موردتوجه هيئت هاي تبليغي انگليسي و آمريکايي (که خود با يکديگر رقابت شديد داشتند) (براي فعاليت و رقابت اين دو هيئت تبليغي در منطقه ، نک : ٨٢-٤٦ ,٢٠٠٨ ,Eber ;٦٦-٦٤ ,٣٧-٣٦ :١٩٦١ ,Joseph ;٧١ ,I :١٨٥٢ ,Badger) قرار گرفته و با تغيير ماهيت ، به عنوان آشوريان شناخته شدند ( Van ;٣٤-٣١ :١٩٨٤ ,Frazee ٦١-٥٥ :٢٠٠٩ ,Den Berg).