چکیده:
آبهای آزاد، شریانهای تجاری حکومتها برای تأمین نیازهای خود از سایر سرزمینهای دوردست هستند. جایگاه خلیج فارس در جوار مراکز تمدنی دوران باستان سبب شد تا نظارت بر این آبراهه استراتژیک از جمله اولویتهای حکومتهای دوران باستان در غرب آسیا شود. سلوکیان با ایجاد پایگاههای دریایی در کرانههای شمالی و جزایر خلیج فارس سعی در ایجاد زیرساختهای نظامی برای پشتیبانی و کنترل شریانهای تجاری منطقه خلیج فارس کردند. ساختن بندرگاهها توسط سلوکیان جهت از دور خارج کردن دولتشهرهایی همانند گِرها، الدور و ملیحیا و نیز محروم کردن امپراطوری بطالسه از تجارت مستقیم با شرق بود. با گذشت زمان و تسلط اشکانیان بر مناطق شمالی خلیج فارس، مسیرهای تجاری منتهی به خلیج فارس تا شرق دور امتداد یافت. در دوره اشکانی حجم تجارت خلیج فارس افزایش پیدا کرد و با اعطای خودمختاری نسبی به مناطق جنوبی فلات ایران و بازسازی بندرگاههای پیشین و تخریب بندرگاههای جنوبی خلیج فارس، مسیرهای تجارتی در خلیج فارس به کرانه شمالی آن انتقال داده شد. تا پیش از این، به صورت مستقل، جایگاه اقتصادی بندرگاههای هلنیستی کرانه شمالی خلیج فارس بررسی نشده است. این پژوهش بر آن است با استفاده از منابع مکتوب و دادههای باستانشناسی به تبیین جایگاه بنادر کرانه شمالی حاشیه خلیج فارس در کنترل تجارت دریایی خلیج فارس از عصر سلوکی تا عصر ساسانی بپردازد.
خلاصه ماشینی:
فصلنامۀ تاريخ روابط خارجي سال بيست و دوم ، شمارة ٨٥، زمستان ١٣٩٩، صص ٢٤- ٣ جايگاه اقتصادي بندرهاي هلنيستي کرانه شمالي خليج فارس در دوره سلوکي 1 ميلاد جعفري گاوزن 2 حميدرضا پاشازانوس / چکيده آب هاي آزاد، شريان هاي تجاري حکومت ها براي تأمين نيازهاي خود از ساير سرزمين هاي دوردست هستند.
اين پژوهش بر آن است با استفاده از منابع مکتوب و داده هاي باستان شناسي به تبيين جايگاه بنادر کرانه شمالي حاشيه خليج فارس در کنترل تجارت دريايي خليج فارس از عصر سلوکي تا عصر ساساني بپردازد.
سؤال اساسي اين است که آيا حکومت سلوکي برنامـه خاصـي براي ساخت بندرگاه ها در کرانه شمالي خليج فارس داشته است ؟ آيا ايـن راهبـرد توسـط اشـکانيان دنبال شد؟ کنترل مسيرهاي تجاري خليج فارس چه منافعي براي حکومت هاي فلات ايران داشت ؟ پيشينه پژوهش يکي از آثار مهم در زمينه مطالعه تاريخ خليج فارس در دوره باستان توسط پـاتس ٤ در ٢ جلـد بـه 5 چاپ رسيده است .
بندرگاه هاي هلنيستي کرانه شمالي خليج فارس در دوره سلوکي و نقش سلوکيان در گسترش تجارت خليج فارس خليج فارس از جمله مناطق مهم سياسي و اقتصـادي در طـول تـاريخ بـوده اسـت و بـر اسـاس کشفيات باستان شناسي ميتوان در ابتداي دوران تـاريخي ، مسـيرهاي تجـاري محـدودي را در ايـن آبراه براي جابه جايي سنگ هاي قيمتي ، سنگ لاجورد و فلز مس متصور بـود (پـاتس ، ١٣٩٧: ١٨٠- ١٧٨).
M. 2013, The Hellenistic Settlements in the East from Armenia and Mesopotamia to Bactria and India (Vol. 54), Berkeley: University of California Press.