چکیده:
قرن شانزدهم سرآغاز مناسبات مدرن بینالمللی تلقی میشود، که اساس آن اقتصاد تجاری بود. کشف مسیرهای جدید عمدتا دریایی و پیشرفت فنآوریهای ناوبری مهمترین عوامل مادی این تحول امر بشمار میآیند. در ابتدا ایران اگرچه مقصد نهائی اکتشافات جغرافیائی و تجاری بشمار نمیرفت ولی گاه به مثابه کاروانسرائی در مسیر تجارت ایفای نقش میکرد. یکی از جسورانهترین طرحهای اکتشافی در قرن شانزدهم، تلاش تاجران انگلیسی برای یافتن مسیری از شمال اروپا به سمت چین بود. این تلاش اگرچه به هدف اصلی خود نرسید ولی باعث برقراری مناسبات مستقیم تجاری و دیپلماتیک با روسیه و ایران شد. اگرچه این آغاز روابط مستمر با روسیه تزاری بود و تا مدتها کمپانی مسکو در انگلیس تنها رابط بریتانیا با روسیه محسوب میشد، ولی در مورد ایران روابط بسیار محدود بود و تنها دو دهه به طول انجامید. مقالۀ حاضر نگاهی کلی به این جریان دارد.
خلاصه ماشینی:
"کمپانی مسکوی،روسیه ،ایران،انگلستان -دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه اصفهاندریافت مقاله:17/01/92 پذیرش مقاله:01/03/92 مقدمه در قرن سیزدهم تشکیل امپراتوری مغول و وسعت ان میان مجارستان تا اقیانوس ارام که حاصلش صلح مغولی(pax mongolica) بود امکان تجارت آزاد در بخش وسیعی از آسیا را برای اروپائیان مهیا کرد و آنها موفق شدند بدون واسطه تا چین (ختای) به تجارت بپردازند (De Vries.
اما فروپاشی امپراتوری مغول و تشکیل حکومتهای متعدد در این مسیر این امکان را از بین برد ولی خاطره تجارت پرسود با سرزمینهای ثروتمند شرق دور در سفرنامههای سیاحان و تجاری مانند مارکوپولو باقی ماند و محرک کسانی چون کلمب، وسپوچی و دوگاما برای یافتن راهی جدید به چین و هند بود که توسعه دریانوردی و ظهور مناسبات جهانی را در پی داشت.
/ تصویر دو: مسیر سفر ویلوبی و چانسلر در 1555م در دوران ملکه مری (58-1553م) کمپانی نام خود را به کمپانی مسکو 1 تغییر داد و نقش خود را به عنوان رابط دیپلماتیک دولت انگلیس با روسیه آغاز کرد که بویژه برای مسکو که در انزوای ارتباطی بود اهمیت زیادی داشت.
اما هدف اصلی کمپانی همیشه رسیدن به چین بود و تا پایان قرن شانزدهم نیز چندین بار برای فرارفتن از دریای سفید و جزیره نووا زملیا 2 صورت گرفت ولی یخهای دائمی مانع پیشروی آنها شد و این جزیره انتهای مسیر دریایی شمال شرقی شد.
با مرگ ایوان در 1584م و ورود رقیبان هلندی در عرصه تجارت با روسیه مشکلاتی برای شرکت پیش آمد ولی هنوز موقعیتش آنقدر محکم بود که بعد از تاجگذاری تزار جدید روابط دوباره برقرار شد و بعدا تمام امتیازات پیشین کمپانی مورد تایید حکومت جدید قرار گرفت."