چکیده:
تاقدیس قلاجه در جنوب استان کرمانشاه با روند شمال غربی- جنوب شرقی کشیده شده است. با توجه به استمرار فعالیت های تکتونیکی در دوران کواترنر و عصر حاضر در منطقه ی مورد مطالعه، مخروط افکنه های منطقه شواهد خوبی برای بررسی این گونه حرکات اند. با توجه به این که ویژگی های مورفولوژی مخروط افکنه ها در کنار سایر عوامل تاثیرگذار بر آنها، به شدت تحت تاثیر فعالیت های تکتونیکی قرار دارند، هدف از این پژوهش بررسی نقش عوامل تکتونیکی در شکل گیری و تحول مورفولوژی مخروط افکنه های منطقه است. در این پژوهش نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، عکس های هوایی و تصاویر سنجنده IRS منطقه، به عنوان داده های اصلی تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین مورفولوژی مخروط افکنه های منطقه از نزدیک و به صورت میدانی مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از شاخص های ژئومورفیک (Sl1، Vf2، Smf3، Lat4) میزان فعالیت های تکتونیکی در منطقه بررسی شد و سپس فرمول β وAf5 مخروط افکنه های منطقه محاسبه گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تکتونیک منطقه (گسل ها) نقش اصلی را در شکل گیری و تحول مورفولوژی مخروط افکنه های منطقه دارند. به گونه ای که با حذف سازند آسماری و رخنمون شدن سازندهای سست گورپی ـ پابده، توسط راندگی گیلان غرب، بیشتر مخروط افکنه های منطقه در امتداد این گسل شکل گرفته اند. نحوه ی قرار گرفتن مخروط افکنه ها با فعالیت های تکتونیکی دوران پلیو- کواترنر منطقه هم خوانی کامل دارد. در سطح مخروط افکنه های منطقه سه فاز نهشته گذاری قابل تشخیص است که نشان دهنده ی سه فاز بالا آمدگی در دوران کواترنر در منطقه می باشد. ویژگی های مورفومتری و مورفولوژی مخروط افکنه های منطقه توسط تکتونیک کنترل می شود.
خلاصه ماشینی:
/ شکل ١: نقشه موقعیت منطقه مورد مطالعه مواد و روش ها: به منظور مطالعه و بررسی نقش تکتونیک در شکل گیـری و تحـول مورفولـوژی مخـروط افکنـه هـای دامنه های طاقدیس قلاجه ، با توجه به اهداف تحقیق شانزده مخروط افکنه شـاخص منطقـه ی انتخـاب شـد، سپس با استفاده از نقشه های توپوگرافی ١:٥٠٠٠٠، موقعیت مخروط افکنه ها و حوضه ی آبریز آنها مشخص گردید.
عبور آبراهـه هـای اصـلی دره هـا در امتداد بخش دپرسیون خطوط گسل ها و از مناطق خرد شده تکتونیکی حاصل از فعالیت گـسل هـا زمینـه ی تدارک مقادیر زیاد رسوب را برای مخروط افکنه های منطقه ی مورد مطالعه فراهم نمـوده ، بـه گونـه ای کـه رسوبات خرده شده آهکی زاویه دار را می توان در سطح مخروط افکنه ها به فراوانی مـشاهده نمـود و ایـن موضوع نقش زیادی در تشکیل و توسعه ی این مخروط افکنه ها داشته است .
٢. نقش بالا آمدگی در مخروط افکنه های منطقه ی مورد مطالعه ، سـه فـاز بـالا آمـدگی مربـوط بـه دوران پلیـو- کواترنربـه صورت سه سطح نهشته گذاری قابل تشخیص اند( شکل ٣) سطح شماره سه به عنوان جدیدترین مرحله ی رسوب گذاری با وسعت کم و رسـوبات درشـت دانـه و زاویه دار با مساحتی بین ١٠ تا ٣٠ متربع در قسمت رoس مخروط افکنه ها با ضخامت یک متر قابل تـشخیص است .
٢. تکتونیک عامل اصلی در شکل گیری، توسعه و تحول مخروط افکنه های منطقـه اسـت کـه در ایـن میان نقش گسل ها بیشتر از سایر عوامل تکتونیکی بوده است و بیشتر مخـروط افکنـه هـا در امتـداد رانـدگی گیلان غرب یا خروجی دره های گسلی منطقه شکل گرفته اند.