چکیده:
بررسی و تحلیل تاریخی روابط میان کشورها در حوزهء روابط بین الملل از اهمیت ویژهای برخوردار است.اینگونه مطالعات با شیوههای مختلف و از نگاههای گوناگون به بررسی روابط سیاسی میان کشورها و شناسایی عوامل نقشآفرین در روابط آنها میپردازد. پژوهشهای تاریخی-ژئوپلیتیکی نیز یکی از شیوههای بررسی و تحلیل روابط میان کشورها و شناخت منطق تصمیمگیری حکومتها به ویژه در عرصهء سیاست خارجی است. ایران و مصر دو قدرت منطقهای در خاورمیانه محسوب میشوند.اهمیت دو کشور به دلیل جایگاه منحصر به فرد ژئوپلیتیکی و نقش بیبدیل ایران در خلیج فارس،آسیای میانه و قفقاز و نقش بیبدیل مصر در جهان عرب و شمال افریقاست.اما روابط ایران و مصر در قرن بیستم به دلیل تأثیر مسائل موجود در سطح جهانی،منطقهای و داخلی بر روابط دو کشور،از فراز و نشیبهای زیادی برخوردار بوده است.تحقیق حاضر با ارائهء یک تحلیل تاریخی-ژئوپلیتیکی از روابط دو کشور در مقطع زمانی جنگ جهانی دوم تا انقلاب اسلامی ایران نشان میدهد که ماهیت نظامهای سیاسی دو کشور،عامل مؤثر بر روابط آن دو در سطح محلی بوده است.مسائل منطقهای و رقابت سیاسی هم از عوامل اثرگذار بر روابط آن دو کشور در سطح منطقهای به شمار میرود.همچنین ساختار نظام بین المللی نیز یکی از عاملهای روابط ایران و مصر در سطح بین المللی بوده و این سه عامل در تعامل باهم تعیینکنندهء نوع روابط دو کشور بوده است.
خلاصه ماشینی:
"درحالیکه مصر که از جانب شوروی تهدید نمیشد،به سیاست انگلستان مبنی بر خارجنکردن نیروهای خود از کانال سوئز اعتراض داشت و از سوی دیگر،کودتای 82 ژوئیه افسران آزادی،رژیمی را بر سر کار آورد که میتوانست به صورت بالقوه به متحد ایران در منطقه تبدیل شود؛اما کودتای 82 مرداد این امکان را از میان برد زیرا که ناصر خود را با رژیمی مواجه میدید که مصدق را-که ناصر خود را ادامهدهندهء راه او میدانست-با حمایت امریکا و انگلیس از میان برداشته بود.
از سوی دیگر ناصر گمان میکرد یمن خواهد توانست جای سوریهء از دست رفته را بگیرد و در واقع سعی داشت جمهوری متحدهء عربی را دوباره زنده کند(احمدی،9731:85)؛زیرا جداشدن سوریه از اتحاد عربی و تمایلنداشتن انقلابیون عراق برای پیوستن به این جمهوری،مرکزیت حکومت مصر را در میان اعراب ارمغان بیاورد اما این مداخله به قیمت رویارویی با عربستان سعودی و حامیان غربی آن تمام میشد (Hopwood,1985:89) .
ناصر سعی داشت تا با نفوذ در میان کشورهای حوزهء خلیج فارس و جنوب شبه جزیرهء عربستان برای خود جای پایی در این منطقه باز کند؛امری که با منافع ایران به عنوان بازوی اصلی امریکا در منطقه سازگار نبود.
پس از مرگ ناصر و روی کار آمدن سادات و تحولاتی که سادات در سیاستهای خود نسبت به غرب به وجود آورد،دیدگاههای دو کشور نسبت به نظام بین الملل باهم هماهنگ شد و این امر موجب روابط بسیار نزدیک ایران مصر در این دهه شد."