چکیده:
این پژوهش در پی ارزیابی اسناد روابط ایران و اوزبکان در دوره شاه اسماعیل اول صفوی،به بررسی ویژگیهای درونی و بیرونی آنها میپردازد.هرچند بررسی این اسناد ششگانه از منظر مطالعات تاریخی و کلامی،چشماندازی به موضوع«تجدید تئوری خلافت»در جهان اسلام در سالهای آغازین قرن دهم هجری(شانزدهم میلادی)پیش مینهد،این نوشتار تنها موضوعهای تاریخی را در آنها نمیجوید،بلکه بر آشنایی با شیوه بررسی اسناد و مکتوبات تاریخی تأکید میکند.
خلاصه ماشینی:
"این سند که درباره جنگ دروغین با ذو القدرها و دیگر رویدادها گزارش میدهد،خود بخشی از آنها به شمار میرود؛زیرا از وعده شاه اسماعیل به زیارت کردن امام رضا علیه السلام؛یعنی جنگ در 619 هجری قمری خبر میدهد و بنابراین،از اهمیت فراوانی برخوردار است.
موضوع سند،نظر و استدلال شبیک خان درباره مشروعیت حکومت و خلافت خود،بیان فتوحات پادشاهان اوزبک و پاسخگویی به نامه شاه اسماعیل صفوی و هدف آن،تهدید کردن نظامی اوست؛زیرا به زیارت کعبه و عبور از خاک ایران اشاره و خراج دادن،خطبه خواندن و سکه زدن را درخواست میکند و پیروزیهای امیران نظامی خود را برای شاه اسماعیل برمیشمرد.
1 ادبیات شاهانه و نظامی،از ویژگیهای درونی این مکتوب است؛زیرا نویسنده به شوکت موکب همایونی خود و لزوم آمدن شبیک خان به استقبال او و بندگی کردن در برابرش اشاره میکند: غرض از تحریر این مقدمه آنکه متصور آن بود بلکه لایق و مناسب چنان مینمود که آن جناب چون از توجه موکب همایون وقوف یابنده به قدوم استقبال پیش آیند و شرایط مهمانداری و ضیافت به تقدیم رسانند و چون این معنی از حیز قوه به فعل نیامد،ما جهت دریافت ملاقات تا به ظاهر مرو که مسکن ایشان است،تشریف حضور ارزانی داشتیم.
موضوع آن،اعلام پیروزی بر شبیک خان و هدفش،اطلاعرسانی در اینباره و بهویژه کوشش سیاسی ایرانیان برای یافتن متحدی مانند مصر در درون جهان اسلام در برابر عثمانی و اوزبک است که با طرح مسئله خلافت میکوشیدند دولت نوپای صفوی را گوشهگیر کنند."