چکیده:
این تحقیق بررسی وضعیت حق رأی در ایران را منظور دارد.ضمن تحلیل وضعیت حق رأی در ایران،نگارنده تلاش مینماید تا تأملی تطبیقی با موضوع در حقوق فرانسه نیز ارائه گردد. در ایران،ویژگیهایی که برای رأی در نظر گرفته شده،حد اقل در محدوده تئوری، بسیار مناسبند در حالیکه چگونگی اعمال حق رأی،به جهت کاستیهای موجود در قوانین و مقررات و نیز رویه انتخاباتی در شرایط زیاد مطلوبی به سر نمیبرد.برخی از ویژگیهای رأی در قوانین و مقررات موضوعه بصراحت ذکر شده و برخی دیگر در عمل و یا تلویحا مورد پذیرش قرار گرفتهاند.خصیصههای موضوعه عبارتنداز اینکه رأی در ایران مستقیم،مخفی و همگانی است.اختیاری بودن و شخصی بودن نیز از ویژگیهای غیر موضوعه رأی میباشند. در بررسی اعمال حق رأی،شرایط برخورداری از این حق و نیز نارساییهای اعمال آن در حقوق ایران توجه ما را به خود جلب مینمایند.شرایط عمومی برخورداری از حق رأی عبارتنداز:تابعیت،بلوغ سیاسی و آمادگی روانی،با توجه به شرایط آسان برخورداری از حق انتخاب نمودن،هر شهروند به راحتی میتواند از این حق بهرهمند شود.لیکن نهاد انتخابات در عمل با کاستیهایی روبروست.در این راستا میتوان از:عدم فهرستهای انتخاباتی،عدم شرط سکونت،عدم شرط اهلیت اخلاقی و نیز،عدم امکان مشارکت همیشگی ایرانیان مقیم خارج،نام برد.
خلاصه ماشینی:
"همچنین ماده 65 آئیننامه اجرایی قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب 1378 مقرر میدارد که:«نماینده فرماندار یا بخشدار و اعضای شعب ثبت نام و اخذ رأی باید ترتیبی اتخاذ نمایند که رأی دادن و انتخاب نامزد یا نامزدها مخفی و به صورت کاملا آزاد و بدون اعمال نفوذ شخص دیگری انجام گیرد».
تفاوتی که در وضعیت شهروند با تابعیت اکتسابی بین حقوق ایران و فرانسه وجود دارد این است که در فرانسه او از حق انتخاب شدن نیز برخوردار میگردد در حالیکه در ایران- بموجب ماده 982 قانون مدنی-حق انتخاب شدن برای شهروندان کسب تابعیت نموده،شناخته شده نیست.
مجلس شورای اسلامی میخواهد با این امر مشارکت جوانان را در انتخابات و نقش مؤثرتر آنها را حیات سیاسی ایران تقویت کند،ولی مشارکت در رأی دادن نیازمند رسیدن به یک نوع بلوغ و پختگی فکری است که معمولا کمتر اتفاق میافتد که در شرایط عادی در نوجوانان پانزده یا شانزده ساله تحقق یابد.
به موجب تبصره ماده 25 قانون تشکیلات،وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی،کسانی که محل کار آنان خارج از محدوده انتخابیه باشد ولی افراد تحت تکفل آنان مانند همسر و فرزندان حد اقل یکسال قبل از انتخابات در حوزه انتخابیه سکونت داشته باشند،میتوانند در همان حوزه رأی دهند ج:عدم شرط اهلیت اخلاقی1 دولت-کشورها معمولا جهت اعطای حق انتخاب کردن به شهروندان خود،لزوم اهلیت اخلاقی را مد نظر قرار میدهند.
مطالعه شرایط برخورداری از حق رأی این نکته را روشن مینماید که قانونگذار ایرانی محرومیت از حق انتخاب نمودن به جهت عدم اهلیت اخلاقی را،بجز در مورد انتخابات مجلس خبرگان،مد نظر قرار نداده است."