خلاصه ماشینی:
"انقلاب مشروطه ایران با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و نقشی که محرم و مجالس عزاداری در شکلگیری، پیروزی و حفظ آن داشته، شایسته است که اهمیت این ماه و مجالس عزاداری در دیگر تحولات اجتماعی و سیاسی تاریخ معاصر ایران مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد، تا نقش آن در آگاهی توده مردم، ایجاد روحیه ظلم ستیزی، روحیه مبارزه با استبداد و استعمار و روحیه عدالتخواهی ایرانیان آشکار گردد.
مقاله حاضر به بررسی تأثیر مجالس وعظ و خطابه و عزاداری در شکلگیری و پیروزی انقلاب مشروطه میپردازد و مطالب آن پیرامون موضوعات ذیل تدوین گردیده است: الف ـ جایگاه مجالس عزاداری نزد شیعیان ب ـ نقش مجالس عزاداری در آگاهی مردم و شکلگیری انقلاب مشروطه ج ـ اقدامات عین الدوله برای جلوگیری از برگزاری مجالس وعظ و خطابه د ـ ایجاد اجتماعات بزرگ و حضور توده مردم در صحنه ه ـ نهضت امام حسین علیهالسلام ، الگوی رهبران انقلاب مشروطه جایگاه مجالس عزاداری نزد شیعیان در تاریخ شیعه محرم جایگاه ویژهای دارد و خاستگاه بسیاری از تحولات اجتماعی و سیاسی بوده و هست.
در ایام فاطمیه مجالس سوگواری که تا آن تاریخ سابقه نداشت، بر پا شد و ملک المتکلمین و حاجی شیخ محمد در باره مفاسد دستگاه دولت و منافع مجالس ملی و تأسیس عدالتخانه سخنرانیهای متعددی کردند و حضرات آیات طباطبایی و بهبهانی که بیش از دیگران تحت فشار مردم قرار گرفته بودند، احتیاط را کنار گذارده در روی منبر مردم را به پافشاری برای به دست آوردن عدالتخانه تشویق نمودند و مهیا بودن خود را برای فداکاری و کشته شدن در راه عدالت گوشزد مردم کرده، زمینه را برای انقلابی که پس از اندک زمانی پیش آمد مهیا ساختند (3) ."