چکیده:
"لغاری"قبیله ایست از شعبهی رند بلوچ،مسکن اولیهی ایشان در"چوتی"نزدیک دیره غازی خان بود و در بالای سند تا دیره جات سکونت داشتند و در تاریخ سند و پنجاب بسیار شهرت دارند. پولن (J.Polen) که معاون کشمنر سند بوده دربارهی این خاندان نوشته است.که"لغاری"قبیله ایست که شعبهی رند بلوچ،که بقول میجر گولد سمته یکی از اجدادشان میر چاکر ایشان را به سبب چرکینی لباس بدین نام خوانده بود،و لیچ آن را لاغر و نحیف معنی کرده است.مسکن اولیهی ایشان در چوتی نزدیک دیره غازی خان بود،که تا حدود 0481 م دو نفر از سرداران لغاری؛جمان خان و جلال خان هنوز در آنجا ساکن بودند. از شعبههای لغاری چند قبیله جاگیرانه،بزدار،علیانی،برهمانی،عیسائی،کمچهایی هستند و در زمان قدیم ما نک علیانی سردار تمام این قبایل بود و بعد از و برادرش محمد خان به جایش نشست،که پسرش امید علی یکی از کارداران حکومت بریتانیا گشت.
خلاصه ماشینی:
"سال سوم-پاییز و زمستان 0831نواب ولی محمد خان لغاری"ولی"
نواب ولی محمد خان لغاری به دربار میر فتحعلی خان تالپور پیوست و او در جنگ هالانی
نواب ولی محمد خان لغاری در دورهی اول میر فتح علیخان(7811-4021 ه3771/-
غلام الله لغاری را به عمر کوت و برادر بزرگ خود میان علی محمد خان را به تحفظ و کربندر،
چون در سال 7121 ه6971/-2081 م نواب ولی محمد خان لغاری فرماندار علاقه چاندو
میر صاحبان سند را چون این رفتارهای ظلم و تعدی معلوم شد،نواب ولی محمد لغاری
پس،شکارپور با تدبیر و سیاستمداری نواب ولی محمد خان تحت فرمانروایی میران سند
بعد ازین نواب ولی محمد خان لغاری با حس سیاست و تدبیر متوجه فتنههای فرنگیان شد
فرهنگیها امور سیاسی پنجاب و افغانستان را هدف سلطه خود ساختند،زیرا که در جنوب سند آنها بر بمبئی مسلط بودند و در شمال ریاست داشتند نواب ولی محمد خان عزائم ناپاک فرنگیان
درین دوران نفوذ فرنگیان و آمد و رفت بین میر صاحبان زیاد شده بود و نواب ولی محمد
"آثار علمی و ادبی نواب ولی محمد خان لغاری"
دکتر جیمس برنس،در کتاب خود"دربار سند"مینویسد که:"ولی محمد خان و سید
"ولی"حافظ را آفرین گو بر نظم خود میداند:عشق ترکان دین و ایمان من است حسن خوبان راحت جان من است
نواب ولی محمد خان لغاری در علم طب ماهر و حاذق بوده و از آثارش یک کتاب حجیم
نواب ولی محمد خان لغاری یک نسخه دربارهی علم اخلاق به نثر دارد که مشتمل بر چهل
نواب ولی محمد خان لغاری علاوه بر اینکه دارای مقام و منصب حکومتی بود و از"