خلاصه ماشینی:
"در این باره ضمن بحث عمومی،به نفوذ فکری فرانسه خاصه در دو جهت عمده توجه میدهیم:یکی در نشر تفکر فلسفی جدید،دیگر در اندیشه سیاسی-دو جهتی که به سبب نیروی انگیزش و تأثیرشان در تاریخ فکر و تمدن غربی مضمون تمثیلی یافتهاند: یکی پایههای فلسفهء عقلی جدید را ساخته،و یکی در اعتلای مقام انسان و در نهضتهای سیاسی جهان تأثیر عام داشته است.
در تاریخ جدید برخورد تمدنها،تجربهء روسیه خاصه از این جهت اهمیت دارد که نخستین جامعهء عقب افتادهء قرون وسطایی(با ریشهء نیمه تاتار وحشی)بود که به اخذ تمدن مغرب زمین روی آورد-پیش از کل جامعههای آسیایی از خاورمیانه تا خاور دور.
چاه و قنات کندن مایهء سرگرمی آن وزیر عرفانمنش بود و البته بسیار فایدهمند بود؛استخراج معدن تداعی داشت با افسانهء کشف کان طلا و نقره نه با تأسیس صنایع جدید؛اما استاد ساعتساز چه صیغهای بود و چه دردی را دوا بود؟باری،فرستادهء ایران(میرزا محمد علی خان شیرازی که نسخهء خطی سفرنامهاش به دست ما رسیده)پیشنهاد دولت را در استخدان آن صنعتکاران با گیزو وزیر امور خارجهء فرانسه به میان گذارد.
در آن عبارت به دو معنی تصریح رفته:یکی توجه مترجمان رساله به همبستگی فلسفه و اصول سیاست(به اصطلاح حکمت نظری و عملی)؛دیگر جریان فکری تازهای که در راه اصلاح اصول حکومت و وضع قوانین جدید پدید آمده بود.
این خود نکتهء ظریفی است که دستگاه سیاست خارجی فرانسه در سدهء نوزدهم از مردمان هوشمند و دانش و فکر خالی نبود؛آنان که نمایندهء روشناندیشی فرانسوی در مروج علم و اندیشههای جدید بودند."