خلاصه ماشینی:
"فشار رژیمهای فاسد،مقدمهء بیداری ملتها حکومتهای خودکامه به ستمگری کشیده میشوند؛ستم،بر مردم فشاری فزاینده وارد میکند،و فشار و سختی ملتها را بیداری میدهد؛و این نیز قانونمندی جالبی است حاکم بر حرکت تاریخ و جامعهها که میتوان از آن به عنوان راز پویایی تاریخ نام برد: *)دوران سران جاهلیت به طول انجامید تا رسواییشان به مرز انفجار رسید و سزاوار سیلی انقلابها شدند،تا سرانجام دورانشان به سر آمد و گروهی که آسایش درخور خویش را در انقلاب میجستند،به میدان آمدند و برافروختن شعلههای جنگ را شمشیر از نیام برکشیدند؛کسانی که صبر و مقاومتشان را بر خدا منت نمینهادند و جان باختن در راه حق را ناچیز میشمردند.
(خورشید بیغروب، 262) اینک پیروزی،نیروهای حاکم را در آزمون قرار میدهد تا سیهروی شود هر که در اوغش باشد؛جاذبهی زور و زر،ناخالصها را گرد میآورد و در حاکمیت آنان، دیگر بار ابری از منجلاب جاهلیت فراز میآید و روزگار فتنههای پس از بعثت -چونان چهرهای دیگر از جاهلیت-فرا میرسد: *)اما همین که خداوند رسول خود را-که درود خدا بر او و بر خاندانش باد- فراخویش خواند،گروهی به واپس گراییدند و در مغاک انحراف فرو رفتند و بر عناصر نفوذی جاهلیت تکیه زدند و به بیگانگان پیوستند،و از آنها که مأمور به دوستیشان، و وسیلهی ارتباطشان با حق بودند،بریدند و ساختار اسلام را،از بنیاد،جابهجا کردند و در غیر جایگاهش نهادند:در کانونهای خطا و گناه،و در جایگاه غوطهوری در فساد و تباهی."