چکیده:
کاخ خورنق بنایی است باستانی که به دلیل اهمیت آن در قبل،بعد از دورهء اسلامی،موردتوجه معماران، شاعران،نقاشان،قصهپردازان زیادی بوده است.پرداختن به این بنا که محل زندگی بهرام پجم(گور)بوده،چنان است که امروزه شناختن مرز بین واقعیت وجودی بنا، مبالغههای انجام گرفته مشکل است.حیره،شهری که خورنق در آن واقع شده،چندبار مورد حفاری هیئتهای باستانشناسی عراق قرار گرفته،آثاری از این بنا بدست 2Lآمده است.مطالعات انجام شده در این زمینه ابعاد مختلف تاریخی،باستانشناسی،هنری بنا را نشان داده،میرساند که این کاخ وجود خارجی داشته،به زیبایی تزیین شده است؛اما رفتارهای ماجراجویانهء بهرام گور،داستانهای عاشقانهء وی،موجب گردیده این بنا نیز در کنار صاحب خود به قلم مبالغه،اغراق درآید.
خلاصه ماشینی:
"در متون جدید فارسی،لاتین نیز از آن به عنوان کاخی مجلل نام برده شده،یکی از بخشهای آن معرفی شده است؛مانند:خورنق،ادبیات ایران،نقاش کاخ خورنق توسط بهزاد،ویژگیهای این کاخ براساس نقاش مذکور،اوما به صورت جامع،همهجانبه به آن پرداخته نشده است.
کاخ خورنق تا آخر دورهء ساسانی از شکوه خاصی برخوردار بوده،با تسخیر این شهر توسط مسلمانان در سال 21 ق(236-336 م)به فرماندهی خالد بن ولید،ایوانهای پر ابهت خورنق،آنها را متعحب ساخت،مورد توجهی خلفای راشدین قرار گرفت که برای شکار،تفریح در این بنا اطراق میکردند،حتی تا دورهء خلفای عباسی نیز مورد توجه بوده است.
ساختار بناهای عباسیان که با اساس گنبد،ایوان تالار شکل گرفته،گچبری به عنوان هنر خاص این دوره،این ارتباط میان کوفه،انبار،بغداد را با حیره مسجل مینماید، مسلما نزدیکی شهر ساسانی حیره با بناهای مجلل آن همچون کاخ خورنق ذهن تجملخواه عباسیان را بخود مشغول کرده،شکوه معماری آنان را رقمزده است،اشارهء ابن بطوطه در قرن هشتم هجری به این کاخ نیز تجملات، ساختار مجلل بنا را که موجب معروفیت آن بعد از گذشت صدها سال از میدان بنا شده،نشان میدهد بویژه اینکه تل ایجاد شده برویرانههای خورنق هنوز نیز به این نام معروف است.
نتیجه در زمان یزد گرد ساسانی،شهر حیره موردتوجه بوده و بدستور وی کاخی مجلل به نام خورنق برای فرزندش بهرام ساخته شده است این کاخ مانند سایر کاخهای ساسانی از جلال،شکوه، تزئینات خاص این دوره برخوردار بوده،آثار بدست آمده نشان میدهد از مصالح معمول معماری دورهء ساسانی نیز استفاده شده است."