چکیده:
در سخن جاودانه و شعر سحرآمیز حافظ شیرینسخن،هرچیزی به طرز رندانهای جای گرفته آنچنانکه گویی لسان الغیب آن را برای اولینبار در دیوان آسمانی خویش به کار برده است و طرحی نو درانداخته. در بررسی دیوان حافظ شیرازی بیدرنگ درمییابیم که باد جایگاه ویژهای دارد، چرا که سریع و بیدریغ وظیفه آوردن و بردن خبر را برای عاشق و معشوق بر عهده دارد. در سحر کلام خواجهء شیراز،باد و انواع آن چون صبا،نسیم و شمال حضور دارند که این حضور عامل حرکت و شادابی گردیده است. در این تحقیق ضمن بیان ترکیبات و توصیفات باد و انواع آن،به نقش و هدفی که خواجهء شیراز بر عهدهء آنها نهاده،اشاره شده است و سعی بر این است که زبان خاص حافظ در بیان مقصود،بهطور اجمال بیان گردد.
خلاصه ماشینی:
الف:خبررسانی از سوی عاشق به معشوق ای باد اگر به گلشن احباب بگذری زنهار عرضه ده بر جانان پیام ما 11-5 صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را که سر به کوه و بیابان تو دادهای ما را 4-1 ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست؟ منزل آن مه عاشقکش عیّار کجاست؟91-1 صبا از عشق من رمزی بگو با آن شه خوبان که صد جمشید و کیخسرو غلام کمترین دارد 121-8 علاوه بر این ابیات در غزلهایی که شمارهء آنها بیان میگردد،این وظیفه بیان گردیده.
ب:پیامرسانی از معشوق برای عاشق: دوش آگهی ز یار سفر کرده داد باد من نیز دل به باد دهم،هرچه باد باد 201-1 با صبا همراه بفرست از رخت گلدستهای بوکه بویی بشنویم از خاک بستان شما 21-5 ای نسیم سحری خاک در یار بیار که کند حافظ ازو دیدهء دل نورانی 274-01 ای نسیم سحری بندگی من برسان که فراموش مکن وقت دعای سحرم 823-4 علاوه بر این،در ابیات غزلهای زیر میتوان این نقشها را مشاهده کرد.
6-بوی زلف یار دلم که لاف تجرّد زدی،کنون صد شغل به بوی زلف تو با باد صبحدم دارد 911-7 صبا تو نکهت آن زلف مشکبو داری به یادگار بمانی که بوی او داری 644-1 صبا وقت سحر بویی ز زلف یار میآورد دل شوریدهء ما را به بو در کار میآورد 641-1 نسیم زلف تو چون بگذرد به تربت حافظ ز خاک کالبدش صد هزار لاله برآید 432-7 بقیهء این وظیفه را در ابیات غزلهای زیر میتوان پیگیری کرد: باد:96-5،59-6،922-4،204-3،954-3،474-6.
6-دیوان غزلیات مولانا شمس الدین محمد حافظ شیرازی،به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، انتشارات صفی علی شاه،چاپ چهارم،6631.