چکیده:
موضوع ولایت دارای جنبههای متعدد و از ارکان مباحث عرفان نظری است. در این گفتار
دیدگاه صدرالمتالهین درباره ولایت مورد بحث است و به مناسبت مباحث مقامات انسان،
منازل نفس انسان، خلافت انسان، مراتب ولایت، صفات اولیاء طرح میگردد. مرتبه نبوت و
امامت از مراتب مهم ولایت است که صدرالمتالهین به طور مبسوط و به وجه مشبع در آثار
خود مورد بحث قرار میدهد و که این مقاله به اختصار نقل و بیان میشود.
خلاصه ماشینی:
"8-6- ترس و خشیت ولی در برابر خداوند متعال : نشانهی دیگر اولیاء الهی ترس و خشیت است، همان طور که خداوند میفرماید: « و هم من خشیته مشفقون »[37] و نیز گفتار خداوند در آیهی دیگر چنین می فرماید : « انما یخشی الله من عباده العلماء » [38] 9- مراتب کمالات علمی اولیاء صدرالمتالهین در ادامه بحث خصلتهای علمی اولیاء را مطرح می کند و ایشان را در کمالات علمی به مرتبه تام بذاته و مرتبهی مکتفی بذاته تقسیم نموده و در تبیین آن این گونه مینویسد: « اولیائی که در کمالات علمی در مرتبهی تام بذاته هستند، روحهای آن ها در مرتبهی عقول فعاله هستند و آن هایی که در مرتبهی مکتفی بذات میباشند، نفسهای آن ها در حدود درجهی نفسهای افلاک است...
آن طور که خداوند متعال میفرماید: «لا ینال عهدی الظالمین» صدر المتالهین به تفصیل موضوع امامت را مورد بحث قرار میدهد وی در کتاب شرح اصول کافی چنین مینویسد: « امام نزد ما و نزد اهل حق، کسی است که جانشین رسول خدا (ص) در همه آن چه امت در امر دین و دنیا نیاز دارند، میباشد و او کسی است که دانش ظاهر و باطن و تفسیر و تاویل قرآن و همه علوم انبیاء و مرسلین نزد او است و به اتفاق همه محققان امت اسلامی، این صفت و خصوصیت جز در اهل بیت علیهم السلام که سرپرستی امت را عهده دار و دارای مقام خلافت باشند وجود ندارد[48].
صدرالمتالهین با تبیین مراحل وجودی و مقامات انسان، موضوع انسان کامل و ولی را بطور مبسوط مورد بحث قرار میدهد وی با ذکر مراتب اولیاء و اینکه ولایت باطن نبوت و شریعت ظاهر آن است، به تفاوت نبی و امام اشاره دارد و به تفصیل مراتب نبوت تا مرتبهی خاتمیت را توضیح میدهد."