چکیده:
بررسی مبانی و قواعد تفسیری و روششناسی تفاسیر مفسران از رویکردهایی است که مورد توجه قرآنپژوهان قرارگرفته است. بااینوجود روششناسی نخستین مفسران قرآن کریم، کمتر مورد عنایت قرآنپژوهان بوده است. ازآنجاکه روایات نخستین مفسران قرآن کریم پایهساز تفاسیر روایی قرآن کریم است، دقت در روششناسی روایات آنها امری بایسته است. تفسیر ابنکثیر دمشقی از تفاسیر سترگ اهلسنت حاوی روایات بسیاری از صحابه پیامبراکرم| است. با استقصایی تقریبی از نام ابنمسعود در این تفسیر تکرار نام او در این تفسیر قریب به 1600 مرتبه است که تقریبا نیمی از این تکرار به روایات تفسیری وی اختصاص دارد. واکاوی روایات تفسیری این صحابه جلیلالقدر پیامبراکرم| بهعنوان بنیانگذار مدرسه تفسیری کوفه در تفسیر ابنکثیر میتواند روش و رویکرد تفسیری ابنمسعود را نشان دهد. برشمردن و تحلیل روایات ابنمسعود به روش توصیفی - تحلیلی چنین بیان مینماید که روش این مفسر، جامعی از روشهای تفسیری است که انحا متعددی از روشها را دربردارد. او بهسان یک مفسر لغوی با رویکرد ادبی، فقیهی سرشناس با رویکرد فقهی، مورخی آشنا به تاریخ و حوادث آن، عالمی آشنا به علوم قرآنی بهعنوان نوع متاخر روش علمی تفسیر قرآنکریم، مفسری عقلگرا با رویکردی عقلی و درنهایت همچون مفسری از مدرسه اهلبیت ع، آشنا به روح کلی آیات قرآنکریم به تفسیر آیات قرآن در سایه آیات دیگر و روایات تفسیری رسیده از پیامبراکرم| پرداخته است.
Examining the principles and rules of interpretation and the methodology of interpreters' interpretations is one of the approaches that has attracted the attention of Qur’an scholars. However, the methodology of the first interpreters of the Holy Qur’an has been less considered by Qur’an scholars. Since the narratives of the first interpreters of the Holy Qur’an are the foundation of the narrative interpretations of the Holy Qur’an, accuracy in the methodology of their narratives is a necessary. Tafsir Ibn Kathir Dameshghi is one of the great interpretations of the Sunnis which contains many narratives of the companions of the Holy Prophet. According to a rough study on Ibn Mas'ud's name in this interpretation, his name is repeated nearly 1600 times, and almost half of this repetition is dedicated to his interpretation narratives. Analyzing the interpretation narratives of this great companion of the Holy Prophet, as the founder of the Kufa school of interpretation, in the interpretation of Ibn Kathir, can show method and approach of Ibn Mas'ud in interpretation. Considering and analyzing Ibn Mas'ud's narratives in a descriptive-analytical method shows that the method of this interpreter is a comprehensive interpretation method that includes many aspects of the methods. He is like a lexical interpreter with a literary approach, a famous jurist with a jurisprudential approach, a historian familiar with history and its events, a scholar familiar with Quranic sciences as the later type of scientific method of interpreting the Holy Qur’an, a rationalist interpreter with a rational approach, and finally as an interpreter from the Ahl al-Bayt school, familiar with the general spirit of the verses of the Holy Qur'an, deals with the interpretation of the verses of the Qur'an in the shadow of other verses and interpretation narratives received from the Holy Prophet
خلاصه ماشینی:
در مورد ابن مسعود، مقالات پژوهشی نظیر: «رویکرد ادبی- معنایی به قرائات خلاف رسم مصحف در متون قرن سوم مطالعۀ موردی قرائت ابنمسعود در معانی القرآن فراء» (شاهپسند، 1397)؛ «اندیشه اخلاقی ابن مسعود» (خانی، 1393) و «کارکرد قرائت عبدالله ابن مسعود در تبیین آیات الاحکام» (نجفی، 1395) نگاشته شده است؛ اما در باب پیشینه این نوشتار یعنی بررسی روششناسی روایات ابن مسعود در تفسیر ابن مسعود، تاکنون مقاله یا پژوهشی به رشته تحریر در نیامده و این نوشتار در پی آغازی در باب روششناسی روایات ابنمسعود بهعنوان یکی از صحابیانی که در تفاسیر اثری بسیار از او یاد شده است، میباشد.
از دیگر ویژگیهای روش تفسیری ایشان میتوان به حجیت ظاهر آیات، پرداختن به قرائت و عربیت آیه، بیان آراء علما، زدودن شبهات و برگزیدن رای ارجح (ابن خلدون، 1391، صص 439 -440)، روی برتافتن از اسرائیلیات (ابنکثیر دمشقی، 1419ق، ج1، ص 4)، استفاده همزمان از اسباب نزول برای تبیین احکام فقهی آیه (الارناؤوط، 1421ق)، توجه به مباحث کلامی در سطح سلفیه (ایماندار و ملازاده، 1397) و سادگی عبارات (الصالح، 2000م، ص 291) و نیز بهعنوان محدثی با استعداد (الزرقانی، 1996م، ج1، ص 77) اشاره کرد.
ابنمسعود نیز با استفاده از برخی از این علوم به منظور عینیت بخشیدن به مفاهیم قرآن کریم در تفسیر آیات دست زده است.
Tafsir al-Qur'an al-Azeem (Ibn Kathir) (Vol. 1, 2, 4, 5, 6 & 7).