چکیده:
غلامرضا پهلوی تنها فرزند رضاخان از همسر سومش قمرالملوک امیرسلیمانی- ملکه توران- در سال 1302خ در تهران بدنیا آمد. او دوره ابتدایی را در دبستان نظام به پایان رساند و برای ادامه تحصیل به سوئیس فرستاده شد. در سال 1315 به ایران بازگشت و در دبیرستان نظام، تحصیلاتش را ادامه داد. در جریان تبعید رضاخان به جزیره موریس با او همراه بود. با مرگ رضاخان از ژوهانسبورگ به آمریکا رفت و پس از مدتی به ایران بازگشت. از طرف محمدرضا مسئولیتهایی به او واگذار شد که بیشتر جنبه سرگرمی و تشریفاتی داشت. در دهه سی محمدرضا به دلیل نداشتن فرزند پسر و جانشین، بعضا در میان جانشینان احتمالی به غلامرضا نیز اشاره شده است. نامه عمل و سیئات او لیست بلند بالایی است از جمله میتوان به مهمترین آنها شامل؛ زمینخواری، زد و بند در قراردادها، گرفتن رشوه، قاچاق کالا و مواد مخدر، جاسوسی برای بیگانگان و عضویت در تشکیلات فراماسونری اشاره کرد. غلامرضا دو بار ازدواج کرد و دارای پنج فرزند بود. با پیروزی انقلاب اسلامی، ایران را ترک کرد و در سال 1396 در پاریس درگذشت. در مقاله پیش رو به بررسی زندگی این عضو خانواده پهلوی با استفاده از اسناد و خاطرات میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
مقامات انگليسي نيز با والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوي که برادر ارشد بعد از شاهنشاه و از خانواده آشتي خواهند کرد و ضمنا شاهنشاه خواهند توانست بدون لزوم داشتن يک پسر همسري براي خود اختيار فرمايند (اسناد ساواک - پرونده هاي موضوعي - شماره ١٠٦٨١٢- ج ١: ١٥٦) قاجار مي باشد روي اين اصل اختلاف خانوادگي (همسر سابق والاحضرت ) از شاهنشاه آزرده خاطر گرديده دوستي و رابطه نزديکتري برقرار نموده و حتي به طرق مختلف از جمله شرکت دادن معظم له در امور مقاطعه کاري رضايت خاطر ايشان را فراهم مي نمايند.
سند ساواک از برنامه غلامرضا جهت تصرف باغي در حوالي ميدان آزادي گزارش داده است : استوار ژاندارم هوشنگ قطبي که گويا در حال حاضر به منظور جراحي غده سرطاني گردن منتسب به بهداري ژاندارمري کل کشور مي باشد در حضور جعفر سهيلي کارمند آباداني و مسکن ضمن تعريف از زمين هايي که به نظر وي غصب شده اند اظهار نمود که شخصي در خيابان کارون باغي دارد که تقسيم بندي و ساختمان کرده و والاحضرت شاهپور غلامرضا در صدد است که اين باغ را به زور تصاحب نمايد (مرکز بررسي اسناد تاريخي ، پرويز خسرواني ؛ ١٣٨٩: ١٧٠) غلامرضا پهلوي بخش زيادي از اراضي ملي را با دستور محمدرضا به نام خود و مادرش ثبت رسمي نمود.