چکیده:
پدیدهای که امروزه «کودک همسری» نامیده شده و از مسائل و آسیبهای مهم اجتماعی و فرهنگی مربوط به زنان به شمار میرود، مسئله و موضوعی تاریخی است که در عصر قاجار در کشاکش سنت و تجدد، به تدریج به مسئله و موضوع مهمی دست کم در میان اقشاری از جامعه ایران تبدیل شد. کودک همسری یا ازدواج دختران در سنین پایین با اینکه پدیدهای مرسوم در ایران پیشامدرن بوده اما به این معنی نیست که این پدیده به عنوان آسیب اجتماعی و پدیدهای انتقادی به حساب نیاید. در سکوت منابع تاریخنگارانه، رسمی و حتی سیاسی در مواجهه با این مسئله، متون ادبی که از منابع و سرچشمههای اصلی تاریخ اجتماعی ایران به شمار میروند این مسئلۀ مهم را دستمایۀ نقد اجتماعی قرار داده و به شکل قابل تأمل و توجهی آن را در اشعار و نوشتههای خود بازتاب دادند. این مقاله با اتکا به متون و منابع ادبی عصر قاجار و مشروطه و تحقیقات جدید رویکرد متون به مسئله کودک همسری را به روش توصیفی-تبیینی به تحلیل و بررسی گذاشته است.
The phenomenon that is called "child marriage" today and is one of the important social and cultural issues and harms related to women, is a historical issue that in the Qajar era in the struggle between tradition and modernity, gradually to the issue and subject It became important, at least among sections of Iranian society. Child marriage or marriage of girls at a young age, although a common phenomenon in pre-modern Iran, does not mean that this phenomenon is not considered as a social harm and a critical phenomenon. In the silence of historiographical, official and even political sources in the face of this issue, literary texts that are considered as the main sources and sources of social history in Iran have considered this important issue as a source of social criticism and in a thoughtful way in They reflected their poems and writings. Relying on texts and literary sources of the Qajar and constitutional eras and new research, this article has analyzed the approach of texts to the issue of child marriage in a descriptive-explanatory method.
خلاصه ماشینی:
ir کی عروسک باز را جامۀ عروسی درخور است ؛ «تأملی بر رویکرد متون ادبی- تاریخی دورة قاجار به پدیدة کودکهمسری » ندا سنبلی ١، عباس قدیمی قیداری 2 ١دانشجوی دکتری رشتۀ تاریخ ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران ٢دانشیار گروه تاریخ ، دانشکدة حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز(نویسندة مسئول ) چکیده پدیده ای که امروزه «کودکهمسری» نامیده شده و از مسائل و آسیب های مهم اجتماعی و فرهنگی مربوط به زنان به شمار میرود، مسئله و موضوعی تاریخی است که در عصر قاجار در کشاکش سنت و تجدد، به تدریج به مسئله و موضوع مهمی ، دست کم در میان اقشاری از جامعه ایران تبدیل شد.
کودکهمسری یا ازدواج دختران در سنین پایین علیرغم آن که پدیده ای مرسوم در ایران پیشامدرن بوده اما از دید بسیاری نیز این پدیده ، آسیبی اجتماعی و پدیده ای قابل انتقاد تلقی شده است .
این پدیده که امروزه از دید جامعه شناسان ، روان شناسان ، حقوق دانان و مدافعان حقوق زنان و کودکان به شدت مورد نقد قرار گرفته است ، در ادوار مختلف تاریخی و به طور مشخص در ایران پیشامدرن با چنین نگاهی و رویکردی مواجه نبوده است و به دلایل مختلف میتوان آن را امری مرسوم و رایج در مناسبات و نظام اجتماعی به شمار آورد که در بین قشرهای مختلف جامعه رایج بود.
سعید حاتمی و پروانه صفایی قهفرخ هم در مقالۀ «مقام زن در شعر لاهوتی، ایرج و عارف » در کنار سایر مسائل مربوط به زنان ، به مسئله ازدواج نیز پرداخته اند (١٣٩١: ٨٠-٦٥)؛ اما چنان که گفته شد پدیده کودکهمسری در متون و آثار ادبی عصر قاجار موضوع هیچ پژوهشی نبوده است .