چکیده:
با روی کار آمدن فاطمیان در شمال افریقا تحول عظیمی در جهان اسلام به وجود آمد و آن پایه گذری خلافتی بر پایه اعتقادات شیعی بود. نهاد وزارت یکی از نهادهای موثر در ساختار سیاسی حکومت فاطمیان بود و آنها هم مانند دولت عباسیان دو نوع وزارت تنفیذ و تفویضی داشتند که در دوره اول وزرای تنفیذ بودند و خلیفه در راس قدرت بود، ولی با روی کار آمدن بدرالجمالی در سال 466ق. وزارت تفویض آغاز شد و وزرا قدرت اصلی در دستگاه خلافت فاطمی بودند. سوال اصلی پژوهش حاضرآن است که وزرای شیعه مذهب فاطمی چه نقشی در گسترش تشیع و عقاید شیعی در مصر داشتند؟ فرضیه پژوهش آن است که وزرای شیعی مذهب فاطمیان نقش بسزایی در گسترش تشیع و عقاید شیعی در مصر داشتند. بر اساس یافته های این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته، اقدامات و اصلاحاتی که وزرای شیعی مذهب فاطمیان در دوران وزارت خویش انجام داده اند، نقش موثری در استقرار دولت آنان و گسترش عقاید شیعی در شمال آفریقا داشته است.
With the rise of the Fatimids in North Africa, a great change took place in the Islamic world, and that was the establishment of a caliphate based on Shiite beliefs. The institution of the ministry was one of the influential institutions in the political structure of the Fatimid government, and they, like the Abbasid government, had two types of ministries of enforcement and delegation, which were ministers in the first period and the caliph was in power. The ministry of delegation began, and the ministers were the main power in the Fatimid caliphate. The main question of the present study is what role did the Shiite ministers of the Fatimid religion play in the spread of Shiism and Shiite beliefs in Egypt? The research hypothesis is that the Fatimid Shiite ministers played a significant role in the spread of Shiism and Shiite beliefs in Egypt. Based on the findings of this descriptive-analytical study, the actions and reforms carried out by the Shiite ministers of the Fatimid religion during their ministry have played an effective role in establishing their government and spreading Shiite beliefs in North Africa.
خلاصه ماشینی:
نقش وزراي فاطمي در اقتدار فاطميان و گسترش تشيع در مصر عباس شيرمحمدي دانشجوي دکتري تاريخ اسلام ، واحد يادگار امام خميني(ره ) شهرري، دانشگاه ازاد اسلامي، تهران ،ايران abbasshirmohamadi19987@gmail.
com فصلنامه علمي پژوهشي تاريخ (شاپا) ٢٠٠٨-٠٢٧١ سال ١٧شماره ٦٥ -صفحه ٣٨-٢٢ تاريخ دريافت : ١٤٠٠/٣/٢٥ تاريخ پذيرش ١٤٠٠/٥/٨ چکيده : نهاد وزارت يکي از نهادهاي موثر در ساختار سياسي حکومت فاطميان بود و آنها هم مانند دولت عباسيان دو نوع وزارت تنفيذ و تفويضي داشتند که در دوره اول وزراي تنفيذ بودند و خليفه در راس قدرت بود، ولي با روي کار آمدن بدرالجمالي در سال ٤٦٦ق .
بر اساس يافته هاي اين پژوهش که به روش توصيفي-تحليلي سامان يافته ، اقدامات و اصلاحاتي که وزراي شيعي مذهب فاطميان در دوران وزارت خويش انجام داده اند، نقش موثري در استقرار دولت آنان و گسترش عقايد شيعي در شمال آفريقا داشته است .
در بيشتر منابع عربي اين دوره همچون کتاب تاريخ الدوله الفاطميه اثر محمد جمال الدين سرور به عصر نفوذ وزراء در دوره دوم خلافت فاطميان در مصر و در کتاب الوزراه و الوزراء في عصر الفاطمي اثر محمد حمدي مناوي به نهاد وزارت و وزراي معروف فاطمي اشاره شده است .
خلفاي اوليه فاطميان در امور با عده اي از اشخاص مورد اعتماد مشورت مي کردند(معزي، ١٣٩٠: ١٦٢) در دوره خلافت القائم چند تن از بزرگان دولت فاطمي به تدريج برخي از وظايف وزير را بر عهده داشتند، ولي عملا در زمان المعز و العزيز منصب وزارت شکل گرفت (چلونگر، ١٣٩٠: ١٤٥).