چکیده:
ترجمۀ تاریخ یمینی، تالیف محمدبن عبدالجبارالعتبی، ترجمه ناصحبن ظفر جرفادقانی نمونه بارز نثر فنی است که در اوج فصاحت و بلاغت و با نهایت مهارت نگارش یافته است. نثر کتاب زیبا، و دلنشین در برخی موارد مغلق و مصنوع است و آن چه که موجب زیبایی سخن نویسنده شده، استفاده از آرایههای ادبی به خصوص بدیع لفظی و معنوی است که بر آهنگ کلام افزوده و سخن وی را به اوج خود رسانده است. این مقاله، نثر ترجمه تاریخ یمینی را به روش مطالعات کتابخانهای و به شیوه تحلیلی، توصیفی از این مد نظر مورد بحث قرار میدهد و به بررسی مولفههای زیبایی نثر او همچو استفاده از انواع آرایههای ادبی میپردازد. با استخراج نمونههایی از نثر به تجزیه و تحلیل آن میپردازد و به این نتیجه میرسد که ترجمۀ تاریخ یمینی در کمال سلامت از عهدۀ ادای مقصود در آمده کتاب ساده و دلپذیر و در برخی موارد مصنوع و دشوار است.
خلاصه ماشینی:
از مهمترین آرایههای بدیع معنوی که در ترجمۀ تاریخ یمینی برای زیبایی آفرینی این اثر به کار رفته است، میتوان انواع جناس و تتابع اضافات را نام برد: جناس واژه جناس در لغت به معنی همجنس بودن و در اصطلاح بدیع «آرایهای است که شامل آوردن دو لفظ در کلام که در ظاهر به یکدیگر همانند و در معنی متفاوت باشند» (صادقیان، 1379: 48).
درباره انواع جناس تقسیمبندی مختلفی در کتابهای بدیعی وجود دارد که در نثر ترجمه تاریخ یمینی نیز برای زیبایی آفرینی انواع جناس به کار رفته است.
نمونه هایی از ترجمه تاریخ یمینی: زیف این پیش امیر به امیری پر کار کنم (جرفادقانی، ۱۳۷۴: ۲۳).
جناس خط یا جناس مصحف که به شکل زیبایی در نثر ترجمه یمینی دیده میشود و آن عبارت است از این که امکان جناس در کتابت یکی و در نقطه گذاری تلفظ مختلف باشد (همایی، 13۶۰: 69).
نمونههایی از این نوع جناس برای زیبا کردن نثر تاریخ یمینی به کار رفته است: راه اهمال و امهال پیش گرفت (جرفادقانی، ۱۳۷۴: 225).
در نثر ترجمه تاریخ یمینی این آرایه به زیبایی به کار رفته است: در ایام مناطحه ایشان پای در دامن وقار کشید (جرفادقانی، ۱۳۷۴: 22).
نویسنده کتاب ترجمه نثر تاریخ یمینی از این آرایه با مهارت برای زیباسازی کلام خود استفاده کرده است: زمام حل و عقد و بسط و قبض و ابرام و نقض به دست خرامت و شهادت او دادند (جرفادقانی، ۱۳۷۴: 52).