چکیده:
تبعیت محض شامیان از معاویه، زبانزد خاص و عام است. در برخی از گزارههای نهجالبلاغه شامیان با خصوصیاتی چون جهالت، دنائت و پستی، خشونت، رذالت، فرومایگی و بندگانی تندخو معرفی شدهاند. برخی از مورخان نیز علت تبعیت اهل شام را کمخردی، تبعیت کورکورانه، فقدان اندیشه و تأمل، بیتفاوتی نسبت به اخبار و حوادث پنهان، بیان کردهاند. این در حالی است که بر پایه برخی گزارههای نهجالبلاغه، مردم شام به نظم، امانتداری، تبعیت بدون چشمداشت، مُصلحِ عموم و متحد توصیف شده، حتی حضرت علی (ع) آرزو کردند «ای کاش معاویه ده نفر از اهل عراق را با یک نفر اهل شام معاوضه کند». این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با تمرکز بر جریان اُموی در شام، به علت تبعیت محض شامیان پرداخته است. از جمله نتایج این پژوهش آنکه گرچه مردم شام خصائصی ممتاز داشتند اما این ویژگیها دستاویز جریان ِاُموی به رهبریت معاویه قرار گرفت تا با تکیه بر باورهای پیشا اسلامی شامیان و سیاستهای متناسب با روحیات آنان، ویژگیهای مثبت مردم شام را به نفع خود مصادره کرد.
The pure obedience of the people of Sham to Muʿawiyah is a special and common language. In some statements of Nahj al-Balaghah, the people of Sham are presented with characteristics such as ignorance, meanness and baseness, violence, vileness, despicable, humiliation and rude servants. Some historians have stated that the reason for the compliance of the people of Sham is lack of intelligence, blind compliance, lack of thought and reflection, indifference to the news and hidden events. This is despite the fact that based on some propositions of Nahj al-Balaghah, the people of Sham are described as orderly, trustworthy, loyal and united, and even Imam Ali (as) wished: “I wish Muawiya would exchange ten Iraqis for one from Sham”. This research is descriptive-analytical, focusing on the Umayyad movement in Sham, and the reason for the pure compliance of the people of Sham. Among the results of this research is that although the people of Sham had special characteristics, but these characteristics were used by the Umayyad movement under the leadership of Muʿawiyah to use the positive characteristics of the people of Sham by relying on their pre-Islamic beliefs and policies that fit their spirit.
خلاصه ماشینی:
اين در حالي است که بر پايه برخي ديگر از گزاره هاي نهج البلاغه ، مردم شام به نظم ، امانت داري ، تبعيت بدون چشم داشت ، مُصلحِ عموم و متحد توصيف شده ، حتي حضرت علي (ع ) آرزو کردند «اي کاش معاويه ده نفر از اهل عراق را با يک نفر اهل شام معاوضه کند».
در همين راستا محمد جواد مغنيه در شرح في ضلال نهج البلاغه ، به سخن تاريخ نويسان ازجمله طه حسين استناد کرده ، مي گويد: تبعيت مردم شام مربوط به دستگاه معاويه است که با مکر و حيله ، کار ميکرد و دين و فکر مردم را با پول ميخريد (مغنيه ، ١٣٨٧ش ، ٣٧٥/١).
از اين رو اين پژوهش با تمرکز بر جريان شناسي اموي در شهر شام ، به شناخت انديشه هاي پيشا اسلامي، ويژگي هاي مردم اين شهر و عملکرد معاويه پرداخته ، در پي پاسخ به اين سؤالات است : علت تبعيت شاميان چيست ؟ جريان اموي چه تأثيري بر اين تبعيت داشته است ؟ نکته ديگري که اهميت اين پژوهش را دو چندان ميکند اينکه چرا حضرت علي(ع ) خواستار ياراني از اهل شام بودند؟ درباره پيشينه بحث ، مي توان به مقاله «پروپاگانداي بنياميه عليه خاندان پيامبر (ص )»، «اقدامات معاويه در جهت کسب ، حفظ و گسترش قدرت » و «شاخص هاي رفتاري حزب اموي» اشاره کرد (براي اطلاعات کتابشناختي، ر.
ک: بخش منابع ) در اين پژوهش ها تنها به سياست هاي مالي و مکر و فريب هاي معاويه پرداخته شده و در مورد جريان اموي و ويژگي هاي مردم شام سخني به ميان نرفته است ؛ حتي در شروح نهج البلاغه نيز با توضيح چنداني مواجه نيستيم .