چکیده:
براساس برخی گزارشهای تاریخی، نزول برخی از آیات وحی براساس تمنا یا پیش بینی عبدالله بن ابی سرح بود. او هنگام کتابت وحی، گاه آیات را تغییر میداد و تغییرات یادشده مورد تایید پیامبر قرار میگرفت. موضوع این پژوهش بررسی صحت و سقم این روایات تاریخی است. گزارشهای یادشده در غالب منابع اهل سنت و به تبع آن در برخی منابع شیعه آمده است و بسیاری از مستشرقان و شبهه افکنان برای نقد قرآن به آنها استشهاد کردهاند. نقد این گزارشها میتواند وحیانیت الفاظ، تحریف ناپذیری و عدم امکان هماوردی با قرآن کریم را ثابت کند و به برخی از شبهات در حوزههای یادشده پاسخ دهد. از وجوه نوآوری مقاله، بررسی تفصیلی سندی روایات و ارایه پاسخهایی نو و تحلیلی به انگاره امکان دست اندازی عبدالله بن ابی سرح، عمربن خطاب یا معاذبن جبل به قرآن کریم است. تحقیق با رویکرد توصیفی- تحلیلی، با مراجعه به متون کهن و بررسی سندی و دلالی گزارشها انجام شده است.
یافتهها نشان میدهد این انگاره که جمله «فتبارک الله احسن الخالقین» توسط عبدالله، عمربن خطاب یا معاذبن جبل پیشگویی شده و یا به قرآن اضافه شده، از حیث سندی و دلالی مخدوش است. عبدالله چند صباحی از نویسندگان وحی الهی بود؛ مرتد و سپس مسلمان شد، ولی هیچ گاه به تحدی قرآن پاسخ نگفت و تغییر و تحریف آیات توسط او امکان پذیر نبود. گزارشهای تاریخی موجود در منابع شیعه و اهل سنت مبنی بر اینکه عبدالله بن سعد هنگام نوشتن آیات به جای «و الله سمیع بصیر»، «سمیع علیم» مینوشت، یا به جای «و الله بما تعملون خبیر»، «و الله بما تعملون بصیر» مینوشت، همگی بدون سند معتبر و عاری از حقیقت است.
According to some historical reports, the revelation of some verses of the
Qur'an was based on the wish or prediction of Abdullah ibn Abi Sarh. While writing the
Qur'an, he sometimes changed the verses and the said changes were approved by the
Prophet. The aim of this study is to examine the validity and reliability of these historical
narratives. Examining the above-mentioned reports is important because the
aforementioned reports are found in most Sunni resources and, accordingly, in some Shia
resources, and many orientalists and skeptics have referred to them to criticize the
Qur'an. The critique of these reports can prove the revelation of the words, nondistortability,
and the impossibility of matching with the Holy Qur'an and can answer
some doubts in the mentioned fields. The study has been conducted using a descriptive
and analytical method, by referring to old texts and documentary and argumentative
examination of reports. The findings suggest that the idea that the sentence "Fatabarak
Allah Ahsan Al-Khaliqeen (So blessed be Allah, the best to create)" was predicted or
added to the Qur'an by Abdullah, Umar bin Khattab or Mu'az bin Jabal, is distorted in
terms of documents and arguments. Abdullah was one of the authors of divine revelation
for some time, he was apostatized and then became a Muslim. However, he never
responded to the challenge of the Quran (Tahaddi) and it was not possible for him to
change and distort the verses. Those historical reports in Shia and Sunni resources that
indicate Abdullah bin Sa'ad wrote "Samee' Alim" instead of "Wa Allah Samee' Basir"
when writing verses, or instead of "Wa Allahu bima Ta'amaloun Khabeer" he wrote
"Basir" instead of "Khabeer", are all incorrect.
خلاصه ماشینی:
گزارش هاي يادشده در غالب منابع اهل سنت و به تبع آن در برخي منابع شيعه آمده است و بسياري از مستشرقان و شبهه افکنان براي نقد قرآن به آنها استشهاد کرده اند.
غالب مفسران هنگام گفت وگو دربارٔە آيه ٩٣ سورٔە انعام به اين نکتـه اشـاره کرده اند که وقتي محمد(ص ) آيه هاي ابتدايي سورٔە مومنون را -کـه دربـارٔە آفـرينش انسان است - بر عبدالله ميخواند تا او بنويسد، عبدالله از شنيدن قدرت خدا سخت به شگفت آمد و گفت «فتبارک الله احسن الخالقين ».
دربارٔە پيشينه اين موضوع بايد گفت در بيشتر کتاب هـاي تفسـيري، اصـل داسـتان تغيير قرآن توسط عبدالله آمده ، ولي داستان مذکور به شکلي علمي تحقيق و رد نشده است (ر.
جريـان گفته شده را ابتدا از بُعد سند بررسي کرده ايم و سپس در بررسـي محتـوايي، بـه سـاير افرادي که گفته شده آيۀ مذکور بر زبان آنان جاري شده است ، اشاره کـرده ايم و در پايان به اين پرسش پاسخ داده ايم که حتي در صورت اثبات صحت سند اين گزارش يا گزارش هاي مشابه ، آيا بر زبان آوردن چنين جملاتي قبل از نزول قرآن ، دست اندازي در قرآن ، تأثيرگذاري بر وحي يا معارضه با قرآن محسوب ميشود؟ ١-١.
Baghvi, Abdullah bin Ahmad (1420 AH), Maalam al-Tanzil fi Tafsir al-Qur'an, Beirut: Dar Ihya al-Trath al-Arabi.
Ibn al-Jawzi, Abd al-Rahman bin Ali (1422AH,) Zaad al-Masir, Beirut: Dar al- Kitab al-Arabi.
Ibn al-Jawzi, Abd al-Rahman bin Ali (1412 AH), al-Muntazem; Beirut: Dar al- Kitab al-Alamiya.