چکیده:
رقابتهای شدید اقتصادی ایران و عثمانی در دوره صفوی از جمله مباحثی است که مناسبات دو سرزمین را تحت شعاع قرار داد؛ به طوری که حاکمان دو سرزمین به طور پیوسته و گسترده از سیاستهای اقتصادی به عنوان اهرم فشار بر یکدیگر استفاده میکردند. یکی از سیاستهای اقتصادی که نقش مهمی در مناسبات سیاسی و اقتصادی حکومت صفوی و عثمانی داشت، تحریم تجارت ابریشم بود. در این دوره ابریشم به عنوان یکی از مهمترین کالاهای درآمدزا، همواره در تجارت داخلی و خارجی حکومتهای صفویه و عثمانی نقش اساسی داشت. بر این اساس، پژوهش پیشرو با روش توصیفی- تحلیلی درصدد است به بررسی نقش تجارت ابریشم در مناسبات دولت صفوی و عثمانی بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دولتهای صفوی و عثمانی در تلاش بودند با استفاده از کارکردهای مختلف ابریشم و محروم کردن دشمن از منابع درآمدی آن، دولت مقابل را با فشار و محدودیتهایی به تغییر در رفتارهای سیاست خارجی و تسلیم شدن در مقابل خواستههای خود وادار کنند. از آنجایی که صنعت ابریشم مهمترین تولیدات دو کشور بود و یکی از مهمترین منابع درآمدزا در این دوره به شمار میرفت، تحت تأثیر این سیاستها، از جهت تولید و فروش تحت تأثیر منفی قرار گرفت؛ به طوری که موانع غیرتعرفهای در تجارت خارجی، روابط اقتصادی ایران و عثمانی را که از تجارت ابریشم نشأت میگرفت، تضعیف کرد.
The intense economic rivalries between Iran and the Ottomans during the Safavid period are among the issues that overshadowed the relations between the two countries. So that the rulers of the two countries continuously and extensively used economic tools as leverage on each other. One of the economic tools that played an important role in the political and economic relations of the Safavid and Ottoman governments was silk. During this period, silk, as one of the most important currency commodities, always played a major role in the urban economy and domestic and foreign trade of the Safavid and Ottoman governments. Accordingly, the present study uses a descriptive-analytical method to investigate the role of silk as an economic tool in the relations between the Safavid and Ottoman governments. The results of the study indicate that the Safavid and Ottoman governments tried to use various functions of silk and deprive the enemy of its sources of income, to force the other government to change its foreign policy behaviors and to surrender. To force against their wishes.
خلاصه ماشینی:
١ پیشینه تحقیق هر چند پژوهش های زیادی در باب ابریشم در دوره صفوی ، نظیر « نقش گـذرگاهی تبریـز در تجارت ابریشم ایران و آناتولی از دوره ترکمانان تا آغاز سده شاه عباس اول صـفوی »، از رضـا شعبانی و منیره کاظمی راشد(١٣٨٩)، «کارکرد ابریشـم و نقـش بازرگانـان ارمنـی در اقتصـاد و سیاست صفویان » از ابوطالـب سـلطانیان (١٣٩٠)، « زمینـه هـای گسـترش تجـارت ابریشـم در خلیج فارس با تکیه بر توسعه روابط تجاری بـا اروپاییـان در سـده شـاه عبـاس اول » از گلنـاز هدایتی (١٣٩٧)، «نقش ابریشم گیلان در اقتصاد سده صفوی تا پایـان دور شـاه عبـاس اول » از محمد شورمیج (١٣٩٤)، «انقلاب قیمت ها در قرن شانزدهم و تأثیر جنگ های ایران و عثمانی بر صنعت ابریشم عثمانی » از افشین شاهین ، سیبل جنگیز(٢٠١٠)، «رابطه تولید و تجارت ابریشـم در بورسا با کشورهای شرقی (قرن ١٥-١٦)»، نیلوفر آلکان (٢٠٠٥)، «تحریم ابریشم : اقـدامی کـه دولت عثمانی در ربع نخست قرن شانزدهم علیـه دولـت صـفوی اعمـال کـرد»، از زینـب دده (٢٠١٩)، صورت گرفته است .
اما تفاوت پژوهش حاضر در این است که این پژوهش با تکیـه بر منابع تاریخی و پژوهش های مورخان ترک به بررسی نقش ابریشم به عنوان کالای تجاری در مناسبات سیاسی دو حکومت صفویه با عثمانی می پردازد و سیاست هایی کـه حکـام صـفوی و عثمانی با استفاده از این ابزار اقتصادی برای ضربه زدن به یکدیگر استفاده می کردند و چگونگی رفع تحریم های تجارت ابریشم را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.