چکیده:
ماندگاری چهره رجال برجسته تاریخ، بسته به گامهای استواری است که در زندگی برداشتهاند. آیت الله سید حسن مدرس، نه فقط در حوزه فکری بلکه در حوزه سیاست ورزی، گامهای موثری برداشت. شاخصه مهم وی، قانون گرایی و اندیشه سیاسی او است. مدرس، به منظور مقابله با استبداد قاجار و دین ستیزی پهلوی اول، سیاست دینی را در قالبی نو بنیاد نهاد و از مجلس به عنوان عامل پیوند دهنده مردم، دربار و نخبگان استفاده نمود. او در میان علمای معاصر ایران، پایه گذار سیاست عدمی و اولین فردی بود که مفهوم ملت- کشور را درک نمود. این مقاله پژوهشی قصد دارد با استفاده از روش کیفی- تفسیری به این سوال پاسخ دهد که کاربرد اندیشه سیاسی و رویکرد پارلمانی مدرس چه پیامدهایی را در جامعه بدنبال داشت؟ با توجه به بررسی "دین و سیاست" به عنوان زیر ساخت آراء و اندیشههای مدرس، سه مولفه ی، "یگانه پنداری حوزه دین و سیاست"، "پذیرش قدرت مجلس توسط حاکمیت" و "تعیین جایگاه دولت در برابر ملت" را میتوان به عنوان پیامدهای آن ذکر نمود. مهمترین یافته این مقاله را می توان بکارگیری تفکر عقلایی و علمی توسط مدرس برای مبارزه با حکومت رضا خان در جهت حفظ ارزشهای اسلامی و کنترل خودگامگی وی دانست.
the permanence of the face of the prominent men of history depends on the firm steps they have taken during thire lives. Matyr seyyed Hassan Modarres took effective steps not only field of thought but also in the field of politics. An important feature of him is his legalism and political thought. Modarres tried to establish religious policy in a new format for the article with the tyranny of Qajar and anti- religion of the first Pahlavi and to use the parliament as a link between the people the court and the elites. He was the first contemporary scholar to understand the concept of nation-state. This article intends to ude the descriptive analytical method to answer the question that what the consequences of the application of Modarres' poltical thought and parliamentary approach at the community level? Acording to the study of the infrastructure of opinions and ideas of the modarres these consequences are manifistected in the form of three componenrs; belief in the unity of religion and politics,acceptance of parliamentary power by the government and determination of the government aginst the nation. The most important finding of this study was the application of Modarres rational and scientific thinking in the struggle aginst Reza khan's rule inorder to preserve Islamic values and prevent his dictatorship.
خلاصه ماشینی:
آيت الله مدرس ، انديشه سياسي ، پارلمانتاريسم ، سياست موازنه عدمي مقدمه و بيان مسئله در تاريخ معاصر ايران ، وقتي تاريخ پر آشوب صد ساله اخير را تورق مي کنيم ، ياس و تاسفي که از قبل برخي وقايع غم انگيز بر چهره ها سايه مي اندازد، درخشانترين بارقه هاي اميد و افتخار را که در لابلاي صفحاتي از شرح مجاهدت هاي بي دريغ و حماسه ساز اين قهرمانان مشحون است ، در چشم هر خواننده ايراني متجلي مي نمايد.
شايد مدرس نسبت به تغيير نظام از قاجار به پهلوي نگاهي فرهنگي داشت ، زيرا تغيير رژيم در ايران را در آن زمان اخلال در مباني ايماني و قوميت ايراني دانست ، و علي رغم تلاش فراواني که براي ممانعت از اين کار انجام داد اما هرگز به هدف خويش نرسيد.
مدرس در حوزه سياست اثري از خود برجاي نگذاشت ؛ اما فعاليت هايش در عرصه سياسي جامعه وحضور در پنج دوره مجلس تقنينيه ، از وي فردي ساخت که ضمن تلاش براي استقرار مشروطيت و نهادهاي حقوقي آن براساس قانون اساسي به مبارزه جدي براي برقراري آزادي و استقلال ايران بپردازد.
سخن من اين بود که فلسفه و ماهيت اصول قوانين به واسطه وجود پيامبر رسيده ، آنچه بايد در باره آن انديشه و بحث شود مواد و اجراي آن ماهيت و اداره امور با اعمال آن قوانين است ، آنچه مربوط به امور سياسي است بحث اجتهاد و انتساب اصلح مي خواهد در واقع قصد دارد ضرورت ساختن ، سياست ديني در قالب هاي نو را بيان کند (ترکمان ، پيشين :١٧).