چکیده:
در ایران دوره قاجار، عصر ناصری، اهتمام ویژهای در تدوین و نگارش جغرافیای ایالتهای ایران صورت پذیرفت که منجر به نگارش «مجموعه ناصری» شد. یکی از کتابهای این مجموعه جغرافیای ایالت کرمان در عهد ناصری است که محمد امین منشی کرمانی، از خاندانی با سابقه در دیوانسالاری کرمان، آن را در حدود سال 1267ق نگاشته شده است. نویسنده با تکیه بر اسناد و مکتوبات دیوانی، سفرها و دیده ها و شنیده ها به وصف ایالت بزرگ کرمان براساس جهتهای چهارگانه جغرافیایی در هجده بلوک پرداخته است. کتاب که گونهای جغرافیای اقلیمی و محلی است، حاوی وصفها و گزارشهای پرشماری از موضعنگاری و سیمای کالبدی شهرها و زندگی شهری، روستائی و عشایری در کرمان آن روزگار است. از گزارشها، اطلاعات و آمار این کتاب میتوان در بررسی تاریخ اجتماعی و اقتصادی ایالت کرمان در دوره قاجار بهره گرفت و بر جنبه هایی مبهم و تاریک آن پرتو افکند
خلاصه ماشینی:
جغرافيانويسي محلي در کرمان قاجاري با تأکيد بر حقوق عمومي : جغرافياي ايالت کرمان در عهد ناصري نوشته منشي کرماني 1 محمد خداوردي تاج آبادي تاريخ دريافت :١٤٠١/٠٦/٠١ تاريخ پذيرش :١٤٠١/٠٧/١٥ چکيده در ايران دوره قاجار، عصر ناصري، اهتمام ويژه اي در تدوين و نگارش جغرافياي ايالت هاي ايران صورت پذيرفت که منجر به نگارش «مجموعه ناصري» شد.
يکي از کتاب هاي اين مجموعه جغرافياي ايالت کرمان در عهد ناصري است که محمد امين منشي کرماني، از خانداني با سابقه در ديوانسالاري کرمان ، آن را در حدود سال ١٢٦٧ق نگاشته شده است .
کتاب نخست ، جغرافياي ايالت کرمان در عهد ناصري ( مجموعه ناصري، نسخه خطي به شمارٔە ٨ ، محل نگهداري : مرکز اسناد و آرشيو کاخ گلستان ) نگاشته محمدامين منشي کرماني اخيرا با تصحيح مجيد نيک پور به چاپ رسيده که اين جستار به بررسي صوري، روشي و محتوايي آن ميپردازد و جايگاه و اهميت آن را در مطالعات تاريخ کرمان روشن ميسازد.
( منشي کرماني،١٣٩١، ٥٦ ـ ٦٠، ١٢٨) همچنين در جايي از کتاب به هنگام ذکر اشراف و اعيان محله بازار عزيز، از خود با تعبير «خواجه محمد امين منشي، مولف اين کتابچه » در کنار بزرگ زادگاني چون فرزندان ابراهيم خان ظهيرالدوله ، حکمران کرمان (حک : ١٢١٨ـ١٢٤٠ق ) و ديوانيان و تاجران و طبيبان و روحانيان و ديگر دانشوران ياد مي کند که خود نمايانگر موقعيت اجتماعي بالاي وي است .
(همان ،١٣٩١،١٥٠) ١ـ ٣ مجموعه ناصري جغرافياي ايالت کرمان در عهد ناصري بخشي از تتبعات گسترده درباره جغرافياي ايالت هاي ايران در دوره ناصري است که با مرآٔە البلدان يا مرآت بلدان ناصري محمد حسن خان اعتماد السلطنه آغاز شده بود.