چکیده:
سقوط ساسانیان ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران را دگرگون کرد. تغییر مالکیت زمین یکی از نتایج این سقوط بود. با وجود اهمیت این موضوع تاکنون به تغییر مالکیت زمین پس از فتوحات مسلمانان در منطقه سواد (عراق) کمتر پرداخته شدهاست. پرسش اصلی پژوهش این است که چه نوع زمینهایی در سواد وجود داشت و بعد از تسلط مسلمانان بهویژه در دوره سه خلیفه اول، مالکیت این زمینها چه تغییراتی کرد؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که در سواد مالکیت زمینها به صورت خالصه، تیول، موقوفه، شخصی، بطایح و موات بود. پس از پیروزی مسلمانان، مالکیت زمینهایی که به صلح فتح شده بود تغییر نکرد اما مالکیت زمینهای دیگر تغییر کرد و به صورت صوافی، وقف، اقطاع و اراضی خراجی درآمد. البته تصمیم هر یک از خلفا در این زمینه متفاوت بود.
The fall of the Sassanids changed the political, economical, social and cultural structures of Iran’s society. Changing land ownership was one of the consequences of this fall. Despite the importance of this issue, land ownership changes after the Muslim conquests of Savad (Iraq) have been less considered. The main question of this study is what kind of lands were in Savad and after the dominance of the Muslims, specifically during the period of the first three caliphs’ period, what were the changes of these lands’ ownership? Findings of the study indicate that land ownership of Savad was as Khaleseh (pure), Teuol, Endowment (Waqf), Private, Gift and Mavat (dead land). After the Muslim’s victory, the ownership of the lands that were conquered in peace did not change, but others did and became in the form of savafi, Endowment (waqf), Iqta' and tributary (Kharaj) lands. Although, the decisions of each of the Caliphs were different in this regard.
خلاصه ماشینی:
فصل نامه علميپژوهش نامۀتاريخ اسلام سـال يازدهم ،شماره چهل ودوم ،تابستان ١٤٠٠ مقاله پژوهشي،صفحات ٥-٢٦ تغييرات مالکيت زمين در سواد (عراق ) در دوره اوليه فتوحات مسلمانان 1 محمدتقي ايمان پور 2 علي نجف زاده چکيده سقوط ساسانيان ساختارهاي سياسي، اقتصادي، اجتمـاعي و فرهنگـي جامعـه ايـران را دگرگون کرد.
تغيير مالکيت زمين يکي از نتايج اين سقوط بود.
بـا وجـود اهميـت ايـن موضوع تاکنون به تغيير مالکيت زمين پس از فتوحات مسلمانان در منطقه سواد (عراق ) کمتر پرداخته شده است .
پرسش اصلي پژوهش اين است که چه نوع زمين هايي در سواد وجود داشت و بعد از تسلط مسـلمانان بـه ويـژه در دوره سـه خليفـه اول ، مالکيـت ايـن زمين ها چه تغييراتي کرد؟ يافته هاي پژوهش نشان مي دهد که در سواد مالکيت زمين ها به صورت خالصه ، تيول ، موقوفه ، شخصي، بطايح و موات بود.
پس از پيروزي مسلمانان ، مالکيت زمين هايي که به صلح فتح شده بود تغيير نکرد اما مالکيـت زمـين هـاي ديگـر تغيير کرد و به صورت صوافي، وقف ، اقطاع و اراضي خراجي درآمـد.
اوبرحفظ مالکيت دهقانان برزمين وسپس واگذاريزمين هايکسريدر دوره فتوحات تادوره عباسيان ومشکلات ناشيازآن پرداخته وليبه ريشه وعلل عـدم تغييرمالکيت زمين پس ازفتح اسلاميتوجه نکرده است .
نجم الدين يوسفي(٢٠١٩)نيـز درمقاله «توافق متزلزل :ماليات زمين (خراج )وساختارنفوذشرعيدراوايـل امپراطـوري اسلامي(١٢-١٨٣هجري/٦٣٤-٨٠٠ميلادي)»،٣بيشتربه مسـئله خـراج درسـوادازدوره فتح تااوايل دوره عباسيان پرداخته وبه علـل تقسـيم نکـردن سـوادوخراجـيشـدن آن توسط عمربطورخلاصه اشاره کرده است .
اين کارعمربه اشاره علي ومعاذبـن جبـل بود(ابن زنجويه ،١٩٦؛ماوردي،٣٤٨؛ابن ادم ،٤١؛ابن اثير،٣٤٣/٨).