چکیده:
پشتوانه فرهنگی شاعران در شعر دوره مشروطه از طریق ترجمهها گسترش مییابد و علاوه بر فرهنگ سنتی ایران، شامل آثار اروپایی و به طور کلی، فرهنگ اروپایی نیز میشود. در سیر این انتقال فرهنگی، آثار اروپایی چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم و از طریق ترجمه، تاثیرهای بسیاری در حوزههای متعددی از جمله مضامین، تصاویر و زبان (واژگان، ترکیبات و...) در شعر جدید فارسی داشتند. شعر «یاد آر ز شمع مرده» دهخدا از نظر تاریخی و ادبی جایگاه ویژهای در تاریخ ادبیات و شعر عصر جدید فارسی دارد و اولین شعر مهم و تاثیرگذار فارسی است که به صورت مستقیم از شعر فرنگی تاثیر پذیرفتهاست. در پژوهش حاضر، شعر «یاد آر ز شمع مرده» دهخدا در چارچوبی علمی با شعر «به یاد آر» آلفرد دو موسه و نیز شعر «یاد آیت بنی» رجاییزاده به صورت تطبیقی مقایسه خواهد شد و میزان و نوع تاثر دهخدا در سرودن شعر «یاد آر ز شمع مرده» از الگوهای فرانسوی و ترکی بررسی میشود. البته تکیه اصلی این مقاله، چنانکه دهخدا خود صراحتا بیان کردهاست و با توجه به قراین علمی و ادبی، بر الگوی فرانسوی این شعر خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
يحيی آرين پور بدون اشاره به نام الگوی فرانسـوی شـعر «ياد آر ز شمع مرده » در اين زمينه چنين مینويسد: «اين شعر گويا نخستين شعر فارسـی است که آثار مشخص اشعار اروپايی را دارد و نه تنها صورت جديـدی در ادبيـات منظـوم ايران به وجود آورده ، بلکه از نظر سمبوليسم عميق و لحن استوار خود شايان توجه است » (همان : ٩٤).
تنها متنی که به صورت کلی به نام و متن الگوهای فرانسوی و ترکی شعر «يـاد آر ز شمع مرده » پرداخته ، مقاله ای است با نام «نگاهی تطبيقی به شعر "ای مرغ سحر دهخدا" و "به ياد آر" آلفرد دو موسه » (جوادی، ١٣٨٩: ١٠٦ـ ١١٧) که متأسفانه به دلايلـی ماننـد فقدان کوچک ترين تحليل نسبت به اشعار و خصايص مشـتر́a و چگـونگی تـأثر، عـدم استفاده از منـابع پژوهشـی معتبـر، نـاقص بـودن مـتن شـعر رجـائیزاده و کـم اعتبـاری ترجمه های اشعار در اين مقاله ، ارزش علمی آن زيـر سـؤال رفتـه اسـت ، بـه طـوری کـه خواننده پس از خوانش اين مقاله نسبت به نتيجه و هدف آن دچار سردرگمی میشود.
٣. مقايسۀ تطبيقی در اين مقاله ، شعر «ياد آر ز شمع مردۀ» دهخدا با شـعر «بـه يـاد آر» آلفـرد دو موسـه (Alfred de Musset)٣ که يکی از مشهورترين اشعار رمانتيک غربی به حسـاب مـیآيـد و موسه آن را بـر اسـاس آهنـگ «فراموشـم مکـن » (Vergiss mein nicht) اثـر موتسـارت 4 ((١٧٩١-١٧٥٦) Wolfgang Amadeus Mozart)، موسيقیدان معروف اتريشی سروده اسـت و نيز شعر «ياد آيت بنی» رجائیزاده ٥ به صورت تطبيقی مقايسه خواهـد شـد.