چکیده:
سفالگری از جمله هنر های کهن در جوامع بشری است. کشفیات باستانشناسی قدمت
سفال را به جامعه ی کشاورزی میرساند، یعنی به زمانی که بشر، دوره ی غارنشینی را
پشت سرگذاشته و زندگی کشاورزی را اختیار کرده است. نقوشی که بر سفال نقش
میبندد، دارای مفاهیم ومضامینی است که از منظر مطالعات با ستان شناسی دارای
اهمیت میباشد. در رابطه با نقش مایهها در هنر سفالگری اواخردوره ساسانی وقرون
اولیه اسلامی، نظریههای گوناگون مطرح شده است که در این مقاله مورد توجه قرار
گرفته است. بررسیهای باستانشناسی نشان میدهد هنر سفالگری، در دوره ساسانی و
قرون اولیه اسلامی علاوه بر احیاء شیوهها و تجارب گذشته،از ابتکار،خلاقیت و
نوآوری برخوردار بوده است. تولید سفالهای تک رنگ، چند رنگ، سفالهایی با نقش
کنده، مشبک، بدل چینی، زرین فام و مینایی رواج پیدا کرده که در زمره شاهکارهای
هنری جهان قلمداد میگردد. دراین مقاله تلاش شده تا ویژگیها، مشخصات و نقش
مایههای سفالینه در این دوره مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
در رابطه با نقش مايه ها در هنر سفالگري اواخردوره ساساني وقرون اوليه اسلامي ، نظريه هاي گوناگون مطرح شده است که در اين مقاله مورد توجه قرار گرفته است .
سرچشمه ي بسياري از نقش مايه هاي مورد استفاده ي او (صور گياهي، قوچ هاي رو در روي يک درخت ، گاوان بالدار انسان سر، نبرد شير و گاو، شاهين هاي حمله ور بر جانوران و جز اينها) در هنر باستاني آسياي غربي بود، ولي طرح هايي چون پيچک تاک، صحنه هاي انگورچيني و پيکرهاي بال دار پيروزي از منابع رومي اقتباس شده بودند ( پاکباز،١٣٨٤: ٢٨).
مجموعه اي از هنر اسلامي ايران از (سده ي سوم تا چهاردهم هجري ) بر روي دوري خزفي از قرن سوم هجري که هم اکنون در موزه ي باستان شناسي تهران نگهداري مي شود درخت خرمايي نشان مي دهد که در مرکز دوري اين درخت به تصوير کشيده شده و تنها اين درخت يک استليزه شده دارد و دايره اي توپر در کنار اين درخت مشاهده مي شود و دورتادور هم نقوش برگ هاي خرما مزين نموده است که جمعا هفت برگ خرما را تشکيل مي دهد(زکي،١٣٦٣:٤٣).
شاهکارهاي هنر ايران ، انتشارات علمي و فرهنگي ، سفالينه بزم : در مرکز اين نمونه نيز پيکره اي از روبه رو که به صورت چهارزانو نشسته قرار گرفته است .
چهارمين ويژگي ، نقوش خاصي است که بر روي شلوار پيکره ي مرکزي به چشم مي خورد و بسيار شبيه نقوش سفالينه هاي پيش از تاريخ ايران دوره ي اسلامي است .