چکیده:
در این پژوهش به بررسی روند تاریخی و اثرپذیری ناهنجاریهای بارش در زمان وقوع خشکسالیهای شدید و فوقالعاده شدید درجنوب ایران پرداخته شده است. برای این منظور دادههای بارش روزانه و سالانه ایستگاههای سینوپتیک منطقه مطالعاتی از دادههای سازمان هواشناسی استخراج گردید. پایه آماری برای انطباق با سیکلهای خورشیدی یک دوره 33 ساله منطبق با سالهای 1986 -2019 انتخاب گردیده است. بر این اساس34 ایستگاه سینوپتیک از ایستگاههای منطقه با این دوره آماری منطبق بودند. ابتدا وضعیت خشکسالیها بر اساس شاخصهای استانداردبارش(SPI)، Z چینی(CZI)، نمره (ZSI)Zمورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی ناهنجاری بارش از شاخص RAI استفاده شده است. بر اساس معیارهای انتخابی 7 سال به عنوان نمونه از خشکسالیهای شدید و فوق شدید انتخاب گردید. روند تاریخی وقوع خشکسالیها نشان داد که اولاً در سه سیکل اخیر در26 سال از 33 سال دوره آماری منطقه جنوبی ایران کمابیش با پدیده خشکسالی مواجه بوده است. تعداد خشکسالیهای در دو سیکل اخیربشدت افزایش یافته است. به طوری که در سیکل 23 از 11 سال 9 سال و در سیکل 24 از 11 سال 10 سال آن بخشهای زیادی از منطقه درگیر خشکسالی بوده است. در هر دو سیکل در 4 سال در بیش از نیمی از ایستگاهها خشکسالی شدید و فوق شدید رخ داده است. از لحاظ پدیدههای مرتبط با بارش نیز ناهنجاریهای شدیدی رخ داده است در منطقه جنوبی در خشکسالیها، متوسط بارش روزانه نسبت به متوسط بارش طولانی مدت منطقه بشدت در حال کاهش است. به عبارت دیگر توزیع بارشها در واحد زمان کم شده است. به طوری که متوسط بارش روزانه در دوره بارشی از دو میلیمتر به کمتر از یک میلیمتر تقلیل پیدا کرده است. تعداد روزهای خشک در منطقه با شدت بیشتری در حال افزایش است. به طوری که در خشکسالیهای شدید این تعداد روزها به بیش از 350 روز افزایش یافته است.
In this research, the historical trend and effectiveness of rainfall anomalies during severe and extremely severe droughts in southern Iran have been investigated. For this purpose, the daily and annual rainfall data of the synoptic stations of the study area were extracted from the data of the Meteorological Organization. The statistical base has been chosen to adapt to the solar cycles of a 33-year period corresponding to the years 1986-2019. Based on this, 34 synoptic stations of the region were consistent with this statistical period. First, the state of droughts was investigated based on Standard Rainfall Index (SPI), Chinese Z (CZI), and ZSI (ZSI) score. RAI index has been used to check precipitation anomaly. The selection criteria of 7 years were chosen as examples of extreme and extreme droughts. The historical trend of the occurrence of droughts showed that, firstly, in the last three cycles, in 26 years out of 33 years of the statistical period, the southern region of Iran has more or less faced the phenomenon of drought. The number of droughts in the last two cycles has increased greatly. So that in cycle 23 out of 11 years, 9 years and in cycle 24 out of 11 years, 10 years, many parts of the region were affected by drought. In both cycles in 4 years in more than half of the stations severe and super severe drought occurred. In terms of rainfall-related phenomena, severe anomalies have also occurred in the southern region during droughts, the average daily rainfall is greatly decreasing compared to the long-term average rainfall of the region. In other words, the distribution of rainfall per unit of time has decreased. So that the average daily rainfall in the rainy season has decreased from two millimeters to less than one millimeter.
خلاصه ماشینی:
(پيرمراديان و همکاران ،١٣٨٧: ٧) به ارزيابي دوره بازگشت خشکسالي با استفاده از شاخص استاندارد شده بارش (SPI) در استان فارس پرداختند و نتايج نشان داد که روند تغييرات از شدت هاي کم به زياد از سمت شمال غربي استان به سمت جنوب شرقي آن مي باشد.
١- آشکارسازي منطقه اي پديده خشکسالي در نيمه جنوبي کشور ايران و تاثير آن بر ناهنجاري هاي بارش ،٢-آشکارسازي روند تغييرات خشکسالي هاي شديد و فوق شديد در سه دهه اخير،٣- چه عنصر بارشي دچار بالاترين نابهنجاري شده است ؟ روش پژوهش در اينجا به بررسي داده ها پرداخته شد و با دستورCOUNT در اکسل داده ها کنترل شده و از آنجا که ٠,٩٦ درصد داده ها قابل استفاده بود، با توجه به اين مهم ، بررسي داده هاي خلأ براي ٤ درصد داده ها انجام شد.
طبقه بندي شدت ناهنجاري شاخص بارش (RAI) )به تصویرصفحه مراجعه شود) شاخص Z-Score، (ZSI٢) اساس اين شاخص انحراف از ميانگين نسبت به انحراف معيار داده هاي آماري است و معادله آن به صورت زير ميباشد.
با توجه به محدوديت در اين تحقيق ٢ نمونه از خشکساليهاي شديد و فوق العاده شديد در طول دوره آماري انتخاب و ناهنجاريهاي بارشي و پديده هاي مرتبط با بارش مورد بررسي قرار گرفته است .
همان طور که نقشه هاي پهنه بندي خشکسالي نشان ميدهد در شاخص ZCI بخش شرقي منطقه مطالعاتي خشکسالي متوسط و ضعيف حاکميت دارد و به سمت غرب بر شدت خشکساليها افزوده شده است .