چکیده:
شکل گیری نظام های سیاسی همواره با حضور و قدرت نمایی نظامیان در عرصه پیکار پیوند داشته است. توانایی های نظامیان و روحیه سلحشوری آنان در حمایت از خاندان های حکومت گر، موجب استقرار قدرت سیاسی در آن خاندان و ثبات نظام سیاسی مستقر می شد و سپس با خنثی سازی تهدیدات بیرونی (تهاجم دشمنان) و طغیان های داخلی، به تثبیت و تداوم آن مدد می رساند. در آغاز دولت صفویه نیز نظامیان چه در تأسیس نظام سیاسی و به قدرت رساندن اسماعیل و چه در تثبیت و تداوم قدرت و دولت او، نقش مؤثری داشتند و از کنشگران اصلی به شمار می آمدند. در این پژوهش با طرح این پرسش که نظامیان قزلباش چه نقشی در مدیریت جنگ ها و تأسیس و تثبیت حکومت شاه اسماعیل اول صفوی (907-930ه.ق./ 1501- 1524م.) داشته اند؛ به روش توصیفی- تحلیلی و براساس داده های منابع کتابخانه ای به دنبال بررسیِ نقش این نیروی ایلی در جنگ ها و استقرار و تثبیت حکومت نخستین پادشاه سلسله صفویه است. یافته های پژوهش نشان داده است که نظامیان قزلباش با مشاوره های نظامی، حضور مؤثر در جنگ ها علیه حکام داخلی و قدرت های همسایه و سرکوب حرکت های مخالف، یکی از ارکان اصلی استقرار، تثبیت و تداوم بخشی قدرت شاه اسماعیل اول بودهاند.
The formation of political systems has always been linked to the presence and saber-rattling of the military in the field of battle. The capabilities of the military and their spirit of valor in supporting the ruling families established political power in the ruling family and stabilized the political system, and then by neutralizing external threats (enemy attacks) and internal rebellions, they further helped the stabilization and continuity of the political power. At the beginning of the Safavid government, the military played an effective role in both the establishment of the political system and bringing Ismail to power, as well as in the consolidation and continuation of his power and government, and were considered one of the main actors. This research, by posing the question of the role of Qizilbash military in the management of wars and the establishment and stabilization of the government of Safavid Shah Ismail I (1501-1524), aimed to investigate the role of this tribal force in wars, and in the establishment and consolidation of the rule of the first king of the Safavid dynasty using a descriptive-analytical method. The findings of the research shows that Qizilbash forces, with their military advice, effective presence in wars against internal rulers and neighboring powers, and suppression of opposition movements, were one of the main pillars of establishing, stabilizing, and perpetuating Shah Ismail I's power.
خلاصه ماشینی:
مطالعات تاريخي جنگ شاپا: ٧٠٣٣-٢٥٨٨ نقش نظاميان قزلباش در جنگ ها و استقرار و تثبيت حکومت شاه اسماعيل اول صفوي تاريخ دريافت : ١٤٠١/٠٦/٢٤ تاريخ پذيرش : ١٤٠١/٠٨/١١ مقاله علمي پژوهشي جهانبخش ثواقب الف *، فريده مروتي ب ، سروش آزادبخت ج الف استاد تاريخ ، گروه تاريخ ، دانشکده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه لرستان ، خرم آباد، ايران ب دکترا، تاريخ ، دانشکده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه لرستان ، خرم آباد، ايران ج دکترا، تاريخ ايران بعد از اسلام ، کارشناس معاونت پژوهش و فناوري دانشگاه لرستان ، خرم آباد، ايران چکيده شکل گيري نظامهاي سياسي همواره با حضور و قدرتنمايي نظاميان در عرصه پيکار پيوند داشته است .
پيشينه پژوهش ّ به رغم پژوهش هاي متعددي که صفويه پژوهان معاصر درباره سلسله صفوّيه انجام داده اند، مؤلفة نظامي گري دوره شاه اسماعيل اول و نقش نظاميان قزلباش در حوادث ايام او، کم تر مورد توجّه بوده است .
بنابراين ، با توجه به نقش مؤثر نظاميان قزلباش در شکل گيري حکومت شاه اسماعيل اول و حفظ موجوديت دولت او در برابر همسايگان و حوادث داخلي و اين که پژوهش منسجمي دراين باره صورت نگرفته است ، پرداختن به اين مقوله در قالب يک پژوهش مستقل ضرورت و اهميت مييابد که مقالة پيش رو کوشش کرده آن را بررسي و تبيين کند.
تبيين نقش قزلباشان براساس نظريه عصبيت قبيله اي پشتيباني نظاميان قزلباش از شاه اسماعيل در راه رسيدن او به حکومت و قدرت و تلاش مؤثر در اين راه ، عامل مهمي است که نميتوان آن را انکار کرد.