چکیده:
سرزمین گیلان در عصر قاجار، به علت واقع شدن در مسیر تجاری و فرهنگی ایران و اروپا تحت تاثیر مدرنیته قرار گرفت. در نتیجه، در دوره پهلوی با توجه به بسترهای ایجاد شده، علاوه بر رشد آموزشی مردان، زنان نیز در گرایش به آموزش نوین پیشتاز شدند. در منطقه گیلان اصلاحات آموزشی بسیاری انجام شد که عمده آن در امور زنان بود. این اصلاحات سبب ایجاد و گسترش طبقه زنان کارمند و دانش آموز و نیز زنان فعال اجتماعی شد و از این رو، اهمیت بسیار دارد. این پژوهش با تکیه بر اسناد اداره معارف واوقاف گیلان، در پی بررسی سازوکار مدارس دخترانه، آموزش زنان، جایگاه زنان گیلانی در نظام آموزشی و نیز مشخص کردن سیر تحولات آموزشی طبقه زنان در دوره رضاشاه است و با جامعه آماری 600 برگ سند آرشیوی و استفاده از منابع کتابخانهای و روش تحلیل محتوا، درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که آموزش زنان در عصر رضاشاه نسبت به دوره قاجار چه تحولاتی به خود دیده و کیفیت آن چگونه بوده است؟ یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که با وجود پیشتازی زنان در امور فرهنگی و آموزشی گیلان، حوزه آموزشی زنان در منطقه، از سال 1298 تا حدود 1303 از نظر علمی و بهداشتی و تعداد مدارس، کیفیت مطلوبی نداشته و امکان تحصیل برای بسیاری از دختران شهرهای کوچک و روستاها فراهم نبوده است. با این حال در سالهای 13151305 وضعیت فرهنگی و آموزشی زنان پیشرفت چشمگیری کرد و گیلان به یکی از سه استان پیشرو کشور در حوزه آموزش زنان تبدیل شد.
خلاصه ماشینی:
اين پژوهش با تکيه بر اسناد ادارٔە معـارف واوقـاف گـيلان ، در پـي بررسي سازوکار مدارس دخترانه ، آموزش زنان ، جايگاه زنان گيلانـي در نظـام آموزشي و نيز مـشخص کـردن سـير تحـولات آموزشـي طبقـۀ زنـان در دورٔە رضاشاه است و با جامعۀ آماري ٦٠٠ برگ سـند آرشـيوي و اسـتفاده از منـابع کتابخانه اي و روش تحليل محتوا، درصدد پاسخ گويي به اين پرسش اسـت کـه آموزش زنان در عصر رضاشاه نسبت بـه دورٔە قاجار چه تحولاتي به خود ديده و کيفيت آن چگونه بـوده است ؟ يافته هاي پژوهش حاضر نشان مي دهد که بـا وجود پيشتازي زنان در امور فرهنگي و آموزشي گيلان ، حوزٔە آموزشـي زنـان در منطقه ، از سال ١٢٩٨ تـا حـدود ١٣٠٣ از نظـر علمـي و بهداشـتي و تعـداد مدارس ، کيفيت مطلوبي نداشـته و امکـان تحـصيل بـراي بـسياري از دختـران شهرهاي کوچک و روستاها فـراهم نبـوده اسـت .
مدير مدرسۀ ملي «بنات اسلامي لاهيجـان »، بـيگم آغـا ملکـوتي ، يکـي از شخصيت هايي است که در سال ١٣١١ شکواييه اي بـه وزارت معارف کـشور در تهـران نوشت و در ايـن مراسله از تبعيض طبقاتي ميـان دانـش آمـوزان متمـول و بـي بـضاعت شکايت کرد و ادارٔە مدارس دولتي را مورد سؤال قرار داد (امور مختلف مـدارس ملـي استان گيلان ، ١٢ـ ١٣٠٩: ٣٨،٣٩).