چکیده:
سرزمین ایران با داشتن تمدن بزرگ و گسترده، سرشار از نمادهاست که بازگوکننده باورهای ایرانیان می باشد. یکی از نمادهای بر جای گذشته از کهن ایران زمین و تاریخ اساطیری آن، نماد خورشید است که ریشه در باورها و عقاید مذهبی آن روزگار دارد. نشان یاد شده، پس از اسلام کاربرد دوباره پیدا کرد و عهد ایلخانی اهمیت و کاربرد این نماد به شیوه های مختلف مورد بازبینی قرار گرفت. دستاورد پژوهش حاضر نشان می دهد که در دوره ایلخانان، پیوند خورشید با مهر، ناهید، گل ها، گیاهان، حیوانات، پرندگان و اشکال هندسی نمود چشمگیری پیدا کرده است. همچنین در این دوره، با توجه به ریشه های اساطیری، خورشید جاندار محسوب شده و به بسیاری از اعمال و مشخصات انسانی از جمله زیبایی، پادشاهی و... نسبت داده شده است. مقاله پیشرو به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی نماد خورشید و مفاهیم مرتبط با آن در منابع دوره ایلخانی پرداخته است.
The land of Iran, with its vast and vast civilization, is full of symbols that
reflect Iranian beliefs. One of the symbols of ancient Iranian past and its
mythological history is the symbol of the sun, which has its roots in
religious beliefs. The symbol was re-used after Islam and represents one of
the most important epochs of the Ilkhanid era, which was very important
during that time. In this descriptive-analytic study, the symbol of the sun
was studied in the Ilkhanid period sources and using historical sources it
was concluded that in the Ilkhanid period, the symbol of the sun first grew
with religious motivation and then with the national motivation. It was
further added that in this period the national and religious aspect of the
aforementioned allegory was emphasized, and with this constant motive
and association with the religion of different ages, it easily entered the next
period and became a symbol of new beliefs.
خلاصه ماشینی:
وي در بخشي از کار خود اشاره به اين موضوع دارد که تصوير و مفهوم نماد شير و خورشيد بيش از جنبه ملي، جنبه مذهبي داشـته اسـت و کاربرد آن ها تنها ويژه ايران باستان نبوده است و در بيشتر مراکز تمدني مهم زمان باستان گسترش پيدا ميکند.
همان طور که ملاحظه ميگردد؛ در پژوهش هاي مذکور به صــورت کليگويي به نماد خورشــيد پرداخته شــده اســت و در هيچ يک از اين منابع زمينه هاي پيدايش نمادهاي دوره ايلخاني و پيشــينه آن و به ويژه نماد خورشـيد به صـورت اختصـاصي مورد توجه قرار نگرفته است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) نقش پرنده و خورشيد در دوره ايلخاني (صالحي، ١٣٩٦: ١٣٨) چرخ چرخ نماد نيروي شـمسـي و گردش خورشـيد در آسـمان ها اسـت .
شير نماد عدالت اســت وبر اين مبنا ضــامن قدرت هاي مادي ومعنوي اســت ()٦٧: ٢٠١٤ Katherine)شــير جوان با خورشيدي که طلوع مي کند،شير پير ياشير ناتوان با خورشيدي که غروب مي کند برابر است (رجوع شود به تصویر صفحه) نقش شيردرسکه هاي ايلخاني (علاءالديني، ١٣٩٥: ٨٦) همچنين يکي از سـکه هاي برجاي مانده از عهد مغولان ، در زمان ارغون خان اسـت که سکه نقره اي در دست است که بر روي آن شيري نقش شده است و به جاي خورشيد کلمه «رسول الله » قرار دارد (بختورتاش ، ١٣٩٣: ٢٠٣).
(رجوع شود به تصویر صفحه) اسب در شاهنامه دموت ؛ رزم اسکندر با کرگدن (حسيني، ١٣٩٢: ١٠٣) شـرايط خاص محيطي ونوع زندگي ، مغولان دلبسـتگي خاصي نسبت به اسب و پرورش آن داشـتند؛ واسب در زندگي جزء جدايي ناپذير حيات آنان محسوب مي شده است يکي ازدلايل اســتفاده از اين نقش در دوران ايلخاني بوده اســت .