چکیده:
اندرزنامه های پهلوی بخش مهمی از ادبیات دوره میانه هستند که حکمت و رویکرد اخلاقی جامعه ایران را در عصر ساسانی بازتاب می دهند. مجموعه اندرزهای پهلوی بر ادبیات و شعر پس از اسلام تاثیر بسزایی گذاشته است. این آثار عمدتا به نثر هستند؛ اما در میان آنها چند متن کوتاه وجود دارد که ساختاری شعرگونه دارند و مضامین آنها نیز در شعر گویندگان بزرگ پارسی گوی به زیبایی تکرار شده است. وزن آنها بر پایه وزن شناسی شعر دوره میانه است و صورتی خام از قافیه نیز در برخی از آنها دیده می شود. «اندرز بهزاد فرخ پیروز»، «خیم و خرد فرخ مرد»، و اندرزنامه ای با مضمون ناپایداری دنیا از جمله این اندرزهای منظوم است که در این مقاله، معرفی و به برخی نکات زبانشناختی، ادبی و فکری آنها اشاره می شود. ستایش خرد، اندازه نگاه داشتن (پیمان)، تشویق به آموختن پیشه و ناپایداری دنیا از مواردی است که در این اندرزنامه ها آمده و نشان دهنده اندیشه های مطرح ساسانی و ارتباط آنها با آیین نامه های آن دوران است.
Pahlavi Andarz texts are an important part of the Iranian literature in Middle stage that reflect the wisdom literature and ethical approach of the Iranian society in the Sassanid era. The Pahlavi Andarz has had a significant impact on post-Islamic literature and poetry. These works are mainly prose, but among them there are several short texts that have the poetical composition, and their themes have also been beautifully repeated by the great Persian poets. Their meter is based on middle Iranian versification and in some of them is also observed a primitive form of rhyme. In this article, three versified Andarzrs: “Poem in praise of wisdom”, “Andarzi Wehzad FarroxPeroz”, and an Andarz with the theme of transience of the world are introduced, and also mentioned some of their linguistic, literary, and content aspects. The praise of the wisdom, the concept of right measure (payman), encouraging to learn the profession and transience of the world are the cases mentioned in these Andarz texts that reflect the common Sassanian thoughts and show their relation to the Ayin-Names of that era.
خلاصه ماشینی:
١-٣- ضرورت و اهميت تحقيق اندرزنامه هاي منظوم پهلوي از چند جهت حائز اهميت و شايستۀ بررسياند، نخست اين که آثار منظوم زيادي از نوشتگان پهلوي بر جاي نمانده است و اين اشعار هرچند کوتاه ، در شناخت ويژگي شعر دوران ساساني منبع ارزشمندي به شمار ميآيند، دوم اين که نوع ادبيات تعليمي را نمايندگي ميکنند که پيش از اسلام اهميت بسيار داشته و چذابيت خود را پس از اسلام نيز حفظ کرده اند، به گونه اي که بخشي از آنها به زبان عربي ترجمه شده ، و يا اين که در اشعار پارسيگوياني مانند فردوسي تکرار شده است .
نکتۀ ديگر در مورد اهميت اندرزنامه هاي منظوم از نظر محتوايي است ؛ در آنها مفاهيمي، چون خرد، پيمان به معناي ميانه روي و ناپايداري اين جهان آمده است که افزون بر اين که سليقۀ مردم را در عصر ساساني نشان ميدهند، از پيوند فکري ميان ادبيات پيش و پس از اسلام پرده برميدارند.
دادن صفت شعر به بسياري از اين اشعار، تنها به دليل وزن بوده است ؛ زيرا عمدتا تحرير آنها به صورت نثر انجام گرفته و جداي از بلاغت بيتصوير، در حوزة بيان و بديع نيز، عنصر چشمگيري در آنها ديده نميشود؛ اما آثاري چون درخت آسوري و به ويژه يادگار زريران که عناصر واژگاني پارتي آنها نشان ميدهد که از دورة درخشان شعر و موسيقي عصر اشکاني به يادگار مانده اند، ميتوانندگوشه اي از سنت هاي شفاهي اين دورة پربار 2 را بنمايانند.
اين موضوع که در اکثر اندرزنامه هاي پهلوي و همچنين در متون دورة اسلامي و شاهنامه به آن تأکيد شده است ، نشان دهندة رويکرد زندگيمحور ادبيات اندرزي پيش و پس از اسلام است .