چکیده:
اقیانوس هند، اقیانوسی راهبردی، مهم و اقتصادی در جهان است و پل ارتباطی میان جنوب غرب آسیا، خاور، جنوب و جنوب خاوری آسیا، استرالیا، آفریقا، اروپا و آمریکا است و حجم سنگینی از آمد و شد دریایی جهان را در خود دارد. با نگرش به موقعیت راهبردی اقیانوس هند، بازیگران منطقهای و فرامنطقهای دارای علایق ژئوپلیتیکی متفاوتی در این منطقه هستند که بعضا ممکن است زمینه بروز بحرانهای امنیتی در این منطقه را پدید آورد. هدف تحقیق ارائه الگوی همگرایی امنیت دریایی در حوزه شمال اقیانوس هند با تاکید بر حوزههای نظامی و اقتصادی است. این پژوهش از نظر هدف «کاربردی- توسعهای» و از نظر شیوه اجرا، داده بنیاد با رویکرد آمیخته میباشد. روش نمونهگیری در این پژوهش تمام شمار وجامعه خبرگی 12 تعیین شده است. جمع آوری دادهها نیز از طریق روش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته انجام شده و تا اشباع نظری ادامه پیدا نموده است. بر اساس نتایج پژوهش 71 مفهوم، 57 مقوله و33 مضمون شامل 6 عامل علی مانند عوامل دفاعی- امنیتی، عوامل ژئوپلیتیکی وعوامل اقتصادی، 4 عامل زمینهای مانند بستر لازم برای استقلال منطقهای، زمینه ایجاد نیروی مشترک و مرکب، 7 عامل مداخله گر مانند توان نیروی دریائی کشورها، موقعیت ژئواستراتژیک، آسیبپذیری اقتصادی کشورها، تعارض منافع، 6 راهبرد مانند استفاده از ظرفیت همگرائی و همبستگی، کاهش حضور نظامی بازیگران و قدرتهای مداخلهگر خارجی و10 پیامد مانند افزایش بهرهگیری ازعمق راهبردی ج. ا. ایران، افزایش میزان همبستگی کشورهای منطقه با ج. ا. ایران، مشارکت در ائتلاف دفاعی- امنیتی، تعاملات نظامی، مناسبات اقتصادی احصاء و الگوی همگرایی امنیت دریایی در حوزه شمال اقیانوس هند با تاکید بر حوزههای نظامی و اقتصادی تدوین گردید.
Indian Ocean is a strategic, important and economic ocean in the world to the extent that it has been known as the heart of the world’s oceans and is a bridge among Southwest Asia, East, South and Southeast Asia, Australia, Africa, Europe and the United States. It contains a large volume of the world’s maritime traffic. Concerning the strategic location of Indian Ocean, regional and trans-regional actors have different geopolitical interests in the region, which may sometimes lead to security crises in the region. The present research benefits from practical-developmental type of design inspired by an exploratory and grounded theory methodology and mixed-method approach. The sampling method in this study was to determine the total number and the participant experts included 12. Data collection was also done through semi-structured interview and continued until theoretical saturation. Based on the results of the study, 11 concepts, 71 categories and 33 themes including 6 causal factors such as defense-security factors, geopolitical factors and economic factors, 4 contextual factors such as the necessary basis for regional independence, and the creation of a common and combined force were obtained. There was one intervening factor such as naval capability of countries, geostrategic position, economic vulnerability of countries, and conflict of interest were also attained. Six strategies such as using the capacity of convergence and solidarity, reducing the military presence of foreign actors and intervening powers and 11 consequences such as increasing the use of strategic depth of the Islamic Republic of Iran, increasing the degree of solidarity of countries in the region with the Islamic Republic of Iran, participation in the defense-security coalition, military interactions, and economic relations were emerged, leading to the development of the convergence model of maritime security in the North Indian Ocean with emphasis on military and economic areas.
خلاصه ماشینی:
بر اساس نتايج پژوهش ٧١ مفهوم ، ٥٧ مقوله و٣٣ مضمون شامل ٦ عامل علي مانند عوامل دفاعي- امنيتي، عوامل ژئوپليتيکي وعوامل اقتصادي، ٤ عامل زمينه اي مانند بستر لازم براي استقلال منطقه اي، زمينه ايجاد نيروي مشترک و مرکب ، ٧ عامل مداخله گر مانند توان نيروي دريائي کشورها، موقعيت ژئواستراتژيک ، آسيب پذيري اقتصادي کشورها، تعارض منافع ، ٦ راهبرد مانند استفاده از ظرفيت همگرائي و همبستگي، کاهش حضور نظامي بازيگران و قدرت هاي مداخله گر خارجي و١٠ پيامد مانند افزايش بهره گيري ازعمق راهبردي ج .
در همين راستا، اين پژوهش در پي پاسخ به اين پرسش است که الگوي همگرايي امنيت دريايي در حوزه شمال اقيانوس هند با تأکيد برحوزه هاي نظامي و اقتصادي چگونه خواهد بود؟ مباني نظري پيشينه تحقيق ١-مينايي و همکاران (١٣٩٨) در پژوهشي با عنوان تهديدات امنيتي شمال اقيانوس هند و آينده تجارت دريايي جمهوري اسلامي ايراني ، يکي از مهمترين مأموريتهاي نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران در طول هشت سال دفاع مقدس ، برقراري امنيت تجارت دريايي، اسکورت کشتيهاي تجاري و نفتکش بوده است .
با توجه به منافع گسترده جمهوري اسلامي ايران و اهميت بالاي ژئواستراتژيک و جايگاه ويژه اين منطقه در مبادلات تجاري، تدوين الگوي همگرايي امنيت دريايي در حوزهً شمال اقيانوس هند با تأکيد بر حوزه هاي نظامي و اقتصادي از اهميت بالايي برخوردار است .