چکیده:
پژوهش حاظر به برسی دیدگاه فخر رازی و علامه طباطبایی در بحث بداء پرداخته است . دو عالمی که از دو نظام اعتقادی و کلامی متفاوت متاثر بوده اند . یکی از آنها اشعری و دیگری شیعه ی جعفری است که بلطبع در تبین آموزه ی بداء با هم اختلاف نظر دارند . به همین دلیل ما با روش تحلیلی ، تطبیقی به برسی اعتقاد این دو عالم در باره ی بداء پرداخته ایم . با توجه به اینکه هیچ یک از آنها بحث مستقلی در این عنوان نداشته اند ما در قسمت مقایسه از روش کتابخانه ی استفاده کردیم . نتیجه ی این پژوهش پس از برسی دیدگاه ها و نقد دیدگاه مخالف ، پذیرش بداء در حیطه ی اعتقادات است که علاوه بر ممکن بودن آن ، بهره و فواید عدیدی برای آنسان دارد.
خلاصه ماشینی:
محققين شيعه جهت بسط و گسترش اين موضوع به نصوص و متون ديني رجوع کرده و به آياتي همچون آيه ي (يمحو الله ما يشاء و يثبت و عنده ام الکتاب (سوره رعد،آيه ي ٣٩) و آيه ي (وبدا لهم سيئات ما کسبوا وحاق بهم ما کانوا به يستهزئون (سوره ي زمر ،آيه ي ٤٨) و روآياتي از امامان از جمله امام صادق عليه السلام که فرموده اند: »ما عبد الله بشي ءمثل البداء(اصول کافي جلد ١ صفحه : ٢٠٠ روايۀ: ١ ) « يعني : خداوند با چيزي مثل بداء عبادت نشده است اشاره مي کنند و تقيد بدان را جز مختصات مذهب شيعه و اعتقاد به بداء را داراي فوايد زيادي براي بنده مي دانند بدين سبب است که ما در مکتوب حاظر به برسي بداء در ديدگاه بزرگواران امام فخر رازي و علامه طباطبايي پرداخته ايم .
وي دليل خود را بر رد عقيده ي شيعه در باره ي بداء چنين بيان مي کند : محو و اثبات باطل است چرا که علم خداوند از لوازم ذات اوست و چيزي که از لوازم ذات باشد تغيير و تبديل در آن راه ندارد.
پاسخ علماي شيعه به ديدگاه فخر رازي عالمان شيعه در پاسخ به ديدگاه فخر رازي ديدگاه هاي خود را با الهام از قرآن کريم و روايات چنين بيان مي کنند که ما به دو نمونه از آنها اشار مي کنيم : شيخ صدوق (ره ) : مينويسد بداء در رابطه ي با خداوند بدين معنا است که در مقام ايجاد ، چيزي را قبل از چيز ديگر خلق مي کند و سپس آن شي مخلوق را معدوم مي سازد و مخلوق ديگري غير از آن مخلوق را ايجاد ميکند و يا اين که به چيزي امر مي فرمايد و بعد از آن نهي مي کند (صدوق ، ١٣٩٨ ، ص ٣٣٥).