چکیده:
زمینه و هدف: شاه داعی شیرازی، از شاعران عارف و برجسته قرن نهم (هـ. ق) است که آثار متعددی به نظم و نثر از وی باقی مانده است. یکی از آثار منظوم وی «سته شاه داعی» است و مثنوی «چهارچمن»، چهارمین منظومه از سته است. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل سبکی و محتوایی مثنوی چهار چمن از سه منظر فکری، زبانی و ادبی است.
روش مطالعه: این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده است.
یافته ها: شاه داعی از مبلغان اندیشه وحدت وجودی ابن عربی است؛ چنانکه در مثنوی چهار چمن، تاثیر افکار ابن عربی و عطار مشهود است. همچنین اندیشه های هستی شناسی شاه داعی در بسامد واژه ها و اصطلاحات و محتوا نشانگر تاثیرپذیری این شاعر عارف از ابن عربی است. در هفت وادی سلوک و مبحث وحدت وجود تاثیرگذاری عطار نیز در این مثنوی دیده میشود.
نتیجه گیری: دستاوردهای پژوهش بیانگر ابتکار و استقلال شاه داعی در ساختار هنری، ادبی، و محتوایی است. بگونه ای که این شاعر عارف با نیروی تخیل خویش توانسته است آغازگر راه جدیدی در عرفان باشد. اگرچه در مثنوی چهار چمن از نظر بدیع لفظی و محتوایی خطاهای دیده میشود، در جنبه فکری و محتوایی این اثر نوآوریهایی وجود دارد.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Shah Da’ei Shirazi is one of the mystical poets of the ninth century AH who has left many works of poetry and prose. One of his poems is "Set Shah Shah Da’ei " and Masnavi "Chahar Chaman" is the fourth poem of Set. The purpose of this research is to analyze the style and content of Masnavi Chahar Chaman from three perspectives: intellectual, linguistic and literary.
METHODOLOGY: This article is based on library studies and has been done in a descriptive-analytical manner.
FINDINGS: Shah Da’ei is one of the propagandists of Ibn Arabi's idea of existential unity. As in Masnavi Chahar Chaman, the influence of the thoughts of Ibn Arabi and Attar is evident. Also, the ontological thoughts of Shah Da’ei in the frequency of words, terms and content show the influence of this mystic poet from Ibn Arabi. In seven valleys of conduct and the issue of unity, the existence of Attar's influence can also be seen in this Masnavi.
CONCLUSION: The achievements of the research show the initiative and independence of Shah Da’ei in the artistic, literary and content structure. In such a way that this mystic poet has been able to start a new path in mysticism with his imagination. Although in Masnavi Chahar Chaman, errors are seen in terms of verbal and content novelty, but in the intellectual and content aspects of this work, innovations are seen
خلاصه ماشینی:
بررسي سبکي و محتوايي مثنوي چهارچمن شاه داعي بهزاد ذاکري، سپيده سپهري *، الهه حاجيها گروه زبان و ادبيات فارسي، واحد رودهن ، دانشگاه آزاد اسلامي، رودهن ، ايران .
همچنين بدنبال پاسخگويي به اين سؤال است که برجسته ترين ويژگي سبکي مثنوي چهار چمن چيست ؟ ضرورت و سابقۀ پژوهش ديوانهاي شعري شاعران بخشي از ميراث ادبي ما محسوب ميشود که آشنايي با آنها روزنه اي براي شناخت ساختار ادبي، اجتماعي و حتي سياسي روزگار آنهاست .
بهمين خاطر شاه داعي در ابتداي مثنوي چهارچمن ، پيامبر اکرم (ص ) را بعنوان گل بوياي باغ توحيد ذکر ميکند: ســـــرو آزاد گـــلشـــــن تـــجـــريـــد گـــل بـــويـــاي گـــلـــبـــن تـــوحـــيـــد بـــلـــبـــل گـــلســـــتـــان «آوادنـــي » چشـــــم «مـــازاغ » او قـــريـــن لـــقـــا (ديوان ، ج ١: ص ١٣٠) از نظر اين شاعر عارف ، وادي توحيد طبق تجليّات خداوند بوجود آمده و داراي مراتب و مدارجي است ، و انسان کامل تجلّي کامل اسماء و صفات خداوندي است و از تمام ذرّات هستي راهي به سوي توحيد هست .
در بسياري از ابيات مثنوي چهارچمن ، قافيه اي که استفاده شده ، در خدمت مفهوم و مضمون شعر است و بيشترين بسامد در ديوان اين شاعر اختصاص به قافيه هاي اسمي دارد.
شاه داعي در مثنوي چهارچمن نيز از اين صنعت با چيره دستي تمام استفاده کرده و بر جذابيت کلام خود براي بر سر ذوق آوردن و تحت تأثير قرار دادن مخاطب استفاده کرده است .