چکیده:
با ورود براق حاجب به کرمان و فتح این سرزمین در سال 619، حکومتی جدید با نام قراختاییان کرمان تاسیس شد. حکومتی که بهرغم اوضاع آشفته ایران طی سده هفتم، توانست بیش از هشت دهه دوام آورد. بدون تردید یکی از عوامل دوام این حکومت، تشکیلات نظامی و ساختار سپاه بود. این نوشتار با گردآوری اطلاعات کتابخانهای و با بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخگویی به این پرسش است که تشکیلات نظامی و ترکیب جمعیتی سپاه قراختاییان کرمان چگونه بود و آنان از چه تاکتیکهای نظامی و افزار و ادوات جنگی استفاده میکردند؟ یافتههای پژوهش حاکی از آن است که براق حاجب و جانشینانش سیاست دوگانهای در پیش گرفته بودند. آنها از یکسو به سبب قدرتگیری مغولان در ایران، سعی کردند هر چه بیشتر تشکیلات نظامی خود را با مغولان و حکومت ایلخانی مطابقت دهند. از دیگر سو براق حاجب که مدتی از عمر خود را در خدمت خاندان خوارزمشاهی گذرانده بود سعی کرد از تجارب آنان در ادارۀ تشکیلات نظامی خود استفاده کند. همانطور که در حکومت خوارزمشاهیان، سپاه، زیر نظر وزیر اداره میشد، در دوره قراختاییان نیز امور لشکری زیر نظر وزیر انجام میگرفت؛ با این تفاوت که در حکومت خوارزمشاهیان دیوانی به نام دیوان عرض زیر نظر وزیر متولی امور لشکری بود در حالی که در حکومت قراختاییان کرمان خبری از دیوان عرض نبود.
By the arrival of Burak Hadjib to Kerman and conquesting this land in 619, a new government called Kara-Khitayan was established. A government that despite the turbulent conditions of Iran during the seventh century could last more than eight decades. Undoubtedly, one of the factors in the continuation of this government was the military organization and structure of the army. The present article through collecting library data and using the descriptive-analytical method seeks to answer the question of how was the military organization and crowd combination of the Kara-Khitayan army and what military tactics and martial equipment did they use? Findings of the study indicate that Burak Hadjib and his successors pursued a dual policy. On one hand, due to the Mongol power in Iran, they tried to align their military organization with the Mongols and the Ilkhanate government. On the other hand, Burak Hadjib, who had spent part of his life at the service of the Khwarazmian dynasty, tried to benefit from their experience in managing his military organization. Just as in the Khwarazmian government that the army was managed under the control of the minister, in the Kara-Khitayan period military affairs were also under the control of the minister, with this difference that in the Khwarazmian government a court called the Diwan-i-‘Ard was under the control of military affairs’ minister whereas there was no diwan in the Kara-Khitayan government.
خلاصه ماشینی:
فصل نامه علميپژوهش نامۀتاريخ اسلام سـال يازدهم ،شماره چهل ويکم ،بهار١٤٠٠ مقاله پژوهشي،صفحات ١٢٣-١٤٨ تشکيلات نظامي و ساختار سپاه در حکومت قراختاييان کرمان 1 جمشيد روستا 2 سحر پورمهدي زاده چکيده با ورودُ براق حاجب به کرمان و فتح اين سرزمين در سال ٦١٩، حکومتي جديـد بـا نـام قراختاييانِ کرمان تأسيس شد.
اين نوشتار با گردآوري اطلاعات کتابخانـه اي و بـا بهره گيري از روش توصيفي- تحليلي درصدد پاسـخگويي بـه ايـن پرسـش اسـت کـه تشکيلات نظامي و ترکيب جمعيتي سپاه قراختاييان کرمان چگونـه بـود و آنـان از چـه تاکتيک هاي نظامي و افزار و ادوات جنگي استفاده مي کردند؟ يافته هاي پژوهش حـاکي از آن است کهُ براق حاجب و جانشينانش سياست دوگانه اي در پيش گرفته بودند.
همــانطور کــه در حکومــت خوارزمشاهيان ، سپاه ، زير نظر وزير اداره مي شد، در دوره قراختاييان نيز امور لشکري زير نظر وزير انجام مي گرفت ؛ با اين تفاوت که در حکومت خوارزمشـاهيان ديـواني بـه نـام ديوان عَرْض زير نظر وزير متولي امور لشکري بود در حالي که در حکومـت قراختاييـان کرمان خبري از ديوان عرض نبود.
درتوضيح اين مطلب بايدچنين بيـان داشـت که سپاه ُبراق حاجب دراين زمان شامل دوگروه ميشد:يک گروه ،نيروهاييبودندکه به امرگورخان قراختاييبه همراه ُبـراق حاجـب بـه دسـتگاه خوارزمشـاهيان فرسـتاده شده بودند(وزيري،٤٢٧/١).
افزارها و تاکتيک هاي جنگي قراختاييان کرمان ازمهم ترين ادوات جنگيمورداستفاده سپاه قراختاييـان کرمـان مـيتـوان بـه تيـرو کمان ،شمشير،نيزه ،خنجر،گرزوچماق اشاره کـرد(تـاريخ شـاهيقراختاييـان ،٥٢٢؛ منشيکرماني،تصحيح اقبال ،٩٤؛آيتي،٢٣٧).