چکیده:
از شاعرانی که میتوان رباعیاتش را به اشکال مختلف در میان رباعیات دیوان کبیر مولانا ردیابی کرد سنایی است. بعد از بررسی «نزههالمجالس» و چندین نسخة خطّی معتبر از دیوان سنایی، تعداد رباعیات مشترک و مشابه دیوان چاپی سنایی به تصحیح مدرس رضوی و دیوان کبیر مولانا به تصحیح فروزانفر از 26 به 35 رباعی افزایش یافت. برای تحلیل انتساب دقیق رباعیات مشترک و مشابه این دو شاعر، علاوهبر منابع مذکور، آثار نظم و نثر دیگر شعرا و نویسندگان پیش از مولانا نیز بررسی شد. از مجموع 35 رباعی مشترک و مشابه، براساس تحلیل دادهها، 24 رباعی از دیوان کبیر قطعا متعلق به سنایی است یا از رباعیات او تضمین و اقتباس شدهاست. 8 رباعی نیز به احتمال زیاد از سنایی است و 3 رباعی دیگر، علاوهبر سنایی به شاعران دیگری نیز منسوب شدهاست. از رباعیات سنایی، فقط 4 رباعی به شکلی کامل و بدون تغییر در دیوان کبیر آمده، در سایر موارد رباعیات با تغییراتی در چند واژه تا سه مصرع همراه است.
One of the poets whose quatrains can be traced in various forms among the quatrains of Rumi's Divan-e Kabir is Sana'i. After reviewing "Nozha Al-Majalis" and several valid manuscripts from Sanai's Divan, the number of common and similar quatrains to Sanai's Divan corrected by Modarres Razavi and Rumi's Divan-e Kabir corrected by Forouzanfar increased from 26 quatrains to 35 quatrains. In order to perform an accurate attribution analysis in the field of common and similar quatrains of these two poets, the works of poetry and prose of other poets and writers before Rumi, in addition to the mentioned sources, were also investigated. Out of a total of 35 common and similar quatrains, 24 quatrains from the Divan-e Kabir definitely belong to Sanai, or are guaranteed and adapted from his quatrains. 8 quatrains are most likely from Sanai, and the other 3 quatrains have been attributed to other poets in addition to Sanai. Of the Sana'i quatrains, only four quatrains are mentioned in complete and unchanged form in the Divan-e Kabir. In other cases, the quatrains are accompanied by changes that vary from a change in a few words to a change in three lines.
خلاصه ماشینی:
تهران (١٠٠٣ق ) : ٣٣٦ (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع ديگر: در ديوان اوحدالدين يک رباعي با شباهتي نسـبي بـه ايـن ربـاعي وجـود دارد کـه گويي اوحدالدين آن را از رباعي سنايي اقتباس کرده است : تا مـي نخـوري بـه ســر مستــي نرســـي تا نيست نگردي تـو بـه هسـتي نرســي در اصل خود ارچه در خودت بايد زيست مادام کــه از خــود بنرستـــي نرســي (اوحدالدين کرماني، ١٣٦٦: ١٤٠.
رباعي ٨٩) ← بايزيد وليالدين (٦٨٤ق ): ٣١٣، ملک : ٥٢٦، تهران : ٣٣٥ (به تصویر صفحه مراجعه شود) *** رباعي ٣٢٠ ديوان کبير با اندک تفـاوتي در نسـخۀ کهـن بايزيـد ولـيالـدين (٦٨٤ق ) از ديوان سنايي آمده است ، علاوه بر آن ، در دو نسخۀ متأخر از ديوان او نيز وجود دارد.
*** اين رباعي علاوه بر آنکه در نسخۀ کهن بايزيد ولـيالـدين (٦٨٤ق ) و چنـد نسـخۀ متـأخر ديگر از ديوان سنايي آمده ، در مجموعۀ «نزهه المجالس » نيز منسوب بـه سـنايي اسـت .
رباعي١٩٤) ← بايزيد وليالدين (٦٨٤ق ): ٣١٢، ملک : ٥٣٥، تهران : ٣٤٤ (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع ديگر: هر دو بيت اين رباعي در «روض الجنان و روح الجنان في تفسير القـرآن » آمـده کـه شباهت کامل به نسخۀ بايزيد وليالدين ديوان سنايي دارد (خزائلي نيشابوري، ١٣٧٨: ٣٢، ج ٤).
اين رباعي در نسـخۀ کهن بايزيد وليالدين ديوان سنايي با تاريخ کتابت ٦٨٤ق آمده ، عـلاوه بـر ايـن نسـخه ، ربـاعي مذکور در چندين نسخۀ متأخر نيز وجود دارد، بنابراين انتساب آن بـه سـنايي صـحيح اسـت .