چکیده:
در ملل مختلف و مردمان اقشار گوناگون، عشق به همجنس از گذشته های کهن وجود داشته است
و متاسّفانه در موارد بسیاری این عشق هوسبازانه باعث ایجاد روابط نامشروع در بین همجنسان
شده است و تاریخ از اعصار باستان و هزاره های قبل از میلاد نیز شاهد این روابط بوده است که
برای نمونه می توان به قوم لوط اشاره نمود.
این موارد در برخی مواقع در آثار شاعران و نویسندگان نیز بازتاب پیدا می کنند که دو حالت دارد:
یا آن شاعر یا نویسنده برای اعتراض به چنین رفتاری به نقل مواردی از آن می پردازد یا آن که
خودش نیز علی رغم تمام روح لطیف شاعرانه اش آغشته به این منجلاب است که از عشق آپولون
به جوانی زیبا در اساطیر یونان گرفته تا سخنان سعدی در آثارش و حتّی پس از آن در ادوار مختلف
می توان نمونه های فراوانی را مشاهده نمود .
این موارد در مقامات حریری نیز بازتاب پیدا کرده است لذا در این پژوهش به برّرسی بازتاب شاهد
بازی در مقامات حریری و سپس تحلیل مقصود حریری با استفاده از مقایسه ی این موارد در آثار
سعدی پرداختیم و در پایان این نتیجه به دست آمد که مقصود حریری از ذکر این موارد، سعی در
گزا رش انجام این فعل قبیح در جامعه و اعتراض بدان بوده است.
خلاصه ماشینی:
آن جا که وي گويد:« فأيُّ حرجٍ علي من أنشأ مُلحا للتّنبيه لا للتّمويه »(رواقي، ١٣٦٤، ١١) و اين نکته اي بس مهم و شايد اقوي دليل براي نگارش مقامات در بين سخنان حريري باشد که يک پژوهشگر بتواند آن را بيابد و با نقل و برّرسي و نقد آن ، به بيان علّت خلق مقامات دست پيدا کند و وقتي که چنين دليلي را در ابتداي مقامات مي يابيم ، با مطالعه ي اين کتاب و مداقّه در آن ، متوجه مي شويم که حريري در هر جايي که توانسته و موقعيت را مناسب ديده ، به اندرز دادن روي آورده است ، اما اين مسأله هنوز به قوّت خود باقي و حل نشده مانده است که : علّت بيان سخناني در مقامات حريري که رنگ و بوي شاهد بازي را با خود به همراه دارد و فرد را به يقين در اين مورد مي رساند؛ چه بوده است ؟ سؤال پژوهش چه دلايلي مبني بر وجود عنصر « شاهدبازي» در مقامات حريري قابل رديابي است و پس از آن ، بيانگر اين نکته خواهد بود که انگيزه ي حريري، اعتراض بدان و نهي از آن بوده است ؟ پيشينه ي پژوهش در اين زمينه متأسّفانه هيچ گونه مقاله يا کتابي که به برّرسي عنصر شاهد بازي در کتاب مقامات حريري پرداخته باشد، يافت نشد و حتّي شارحين کتاب مقامات از قبيل عيسي سابا در بيروت و يا دکتر محمّدرضا نجّاريان در دانشگاه يزد که به شرح دشواري هاي کتاب مقامات هم پرداخته اند و نيز آقاي طواق گلدي گلشاهي که به ترجمه ي متن کتاب مقامات و ترجمه ي شرح آقاي عيسي سابا در پاورقي مقامات و ذکر اعلام نيز پرادخته اند و مقدّمه ي مفصل و بسيار مفيدي نيز برآن نوشته اند و در آن بسياري از موارد ادبي و بلاغي را شرح داده اند و نيز دکتر علي رواقي که به انتشار متن عربي مقامات و ترجمه ي کهن آن ( در قرن ٧ ) که حاوي مقدّمه اي به قلم خود ايشان نيز مي باشد، هيچ گونه اشاره اي به شاهد بازي در مقامات نشده است و تنها کتابي که حاوي سخناني در باب شاهد بازي و آن هم ، در زبان فارسي و آثار شعراي ايران زمين است ، کتاب « شاهد بازي در ادبيات فارسي» به قلم دکتر سيروس شميسا مي باشد که به وجود شاهدبازي در آثار سعدي نيز در اين کتاب ، اشاراتي شده است اما نگارنده ي اين سطور، در نگارش اين نوشتار، به آن کتاب به هيچ وجه مراجعه ننموده است و حد الامکان سعي نموده تا مطالبي بکر و دست نخورده که مرتبط با جامعه شناسي ادبيات نيز باشد را ارايه دهد.