چکیده:
عطاملک جوینی، نویسندۀ تاریخ جهانگشای جوینی، در نگارش کتاب خود از شعر دیگران بهره برده است. ضبط بسیاری از این اشعار با آنچه در مآخذ اصلی آمده است متفاوت است. در این پژوهش یکی از علل این اختلافها را که دستکاری و تغییر عمدی مولف باشد، مورد مطالعه قرار داده و با بررسی نمونهها نشان دادهایم که این نویسنده گاه، با هدف ایجاد هماهنگی بیشتر میان نظم و نثر، بهفراخور موضوع کلام، آگاهانه در اشعار دیگران تغییراتی اعمال کرده است. البته این تنها یکی از دلایل است و از این رو در ادامه دربارۀ عوامل دیگر از جمله اختلاف نسخ، احتمال خطای حافظه و تصرّف ذوقی نیز بهاختصار توضیحاتی آمده است.
Atamalek Joveini, the author of the history of Jahangoshaye Joveini, has used the poetry of others in writing his book. The recording of many of these poems differs from what is stated in the original sources. In this study, we have studied one of the causes of these differences, which is the intentional manipulation and change of the author. And by examining the examples, we have shown thatThis author has sometimes consciously made changes in the poems of others in order to create more harmony between poetry and prose, in accordance with the theme of the word Of course, this is just one of the reasons and so on to other factors Including the difference between Manuscripts and Possibility of memory error and taste manipulation There is also a brief explanation.Atamalek Joveini, the author of the history of Jahangoshaye Joveini, has used the poetry of others in writing his book. The recording of many of these poems differs from what is stated in the original sources
خلاصه ماشینی:
تا حال پژوهش مستقلی در این موضوعات انجام نشده است ؛ اما پژوهشگرانی در میان بحث های خود اشاراتی به این موضوع داشته یا طرح مسئله کرده اند، که چند سخن نقل میشود: مرتضی مقصودی در مقالۀ «بازتاب شاهنامه در تاریخ جهانگشای جوینی» به سه مورد از تغییرات عمدی جوینی در اشعار١ و یک مورد احتمالی برای خطای حافظه ٢ در نقل اشعار اشاره کرده است .
] گاهی نیز به دلیل قرابت ، تشابه لفظی و معنایی و تکرار مکرراتی که در شاهنامه وجود دارد، ناخودآگاه » عبدالرضا سیف نیز در مقالۀ «ابیات عربی شعرای عباسی در تاریخ جهانگشای جوینی» دو نمونه از دست کاری های آگاهانۀ جوینی در اشعار عربی را نشان داده است ٣ و مینویسد: «جوینی گاهی با حفظ وزن و قافیه برخی کلمات را از بیت اصلی تغییر داده و کلمۀ دیگر را که با متن و موضوع هماهنگی بیشتری داشته ، به کار برده است » (سیف ، ١٣٩٠: ٢).
٢. جوینی در وصف موقعیتی که لشکر مغول شهر اترار را محاصره کرده و غایرخان ، حاکم شهر، تنها بر باره میرود و به لشکر دشمن مینگرد، این دو بیت را آورده است : هــوا نــیــلــگــون شــــد، زمــیــن آبــنــوس بــجــوشـــــیــد دریــا بــه آوای کــوس بــه انگشــــت لشـــکر بــه هامون نمود ســـــپــاهــی کــه آن را کــرانــه نــبــود (جوینی، ١٣٩٠: ٦٤/١) آیدنلو دربارۀ این بیت مینویسد: «مصراع ’به انگشت لشکر به هومان نمود‘ از داستان رستم و سهراب (فردوسی، ١٣٩٣: ٢/ ١٥٣) در تاریخ جهان گشای جوینی به صورت ’به انگشت لشکر به هامون نمود‘ آمده و محتملا ’هامون ‘ (که در هیچ یک از نسخ معتبر شاهنامه نیست ) دخالت عطاملک جوینی است تا بیت را کاملا با روند کلام هماهنگ کند؛ چون اسم خاص ’هومان ‘ مناسبتی با آن بخش ندارد.