چکیده:
افسانه های سحرآمیز ازجمله انواع مهم افسانه ها هستند که در آن ها با موجودات ماورائی مانند دیو، پری، و ... و همچنین حوادث شگفت انگیز سروکار داریم . ارتباط با روایت های اسطوره ای از دیگر ویژگیهای این نوع افسانه هاست . هدف از این پژوهش یافتن شباهت های میان شخصیت دختر ـ معشوق با شخصیت های اسطوره ای است . هدف این مقاله استخراج ویژگیهای مشترک میان شخصیت معشوق افسانه ای و شخصیت های اسطوره ای از طریق بررسی متون مربوط به اسطوره ها و افسانه های سحرآمیز به شیوة تحلیلی توصیفی است . به منزلۀ نتیجۀ تحقیق ، ارتباط دختر با خواب ، ارتباط او با اماکن خاص و طبیعت ، ارتباط او با آب ، قدرت و موقعیت ویژة او در افسانه ، ارتباط او با زمان و همچنین ظاهر ماورائی او ١. دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، یزد، ایران . https://orcid.org/0000-0002-3754-3397 ٢. استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، یزد، ایران (نویسندة مسئول ). https://orcid.org/0000-0001-6398-3479 * jalali@yazd.ac.ir ٣. دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، یزد، ایران . https://orcid.org/0000-0003-1051-0461 قابل تطبیق با ویژگیهای شخصیت های اسطوره ای است که میتواند این شخصیت افسانه ای را به نوعی با ایزد بانوان اسطوره ای مرتبط سازد
Myth is a kind of story in which there are gods, goddesses, and divine beings. It also refers to a narrative at the beginning of the time. Fairy tale, on the other hand, is a kind of myth in which we deal with the transcendental beings such as demons, fairies, as well as amazing events. Their relation with the mythological narratives is another feature of such stories. As fairy tales have similar structure to that of the mythological stories, this study aims to investigate the similarities between the characters in the fairy tales and myths.
خلاصه ماشینی:
تعريف موضوع و هدف از پژوهش در برخي از افسانه هاي سحرآميز، شخصيت دختر داراي برخي ويژگيهاي اسطوره اي و الهه وار است که بررسي آن ها ميتواند به ترسيم الگويي براي شناخت وجوه اساطيري اين افسانه ها کمک کند.
تاکنون پژوهشي مستقل دربارة ويژگيهاي اسطوره اي شخصيت معشوق در افسانه هاي سحرآميز ايراني انجام نگرفته است .
دامنۀ تحقيق با بررسي تعدادي از مهم ترين منابع افسانه هاي ايراني، ٤٨ افسانۀ سحرآميز که در آن ها مضمون عاشق شدن قهرمان و شخصيت زن ـ معشوق به نوعي وجود داشته ، انتخاب شده است .
معشوق در افسانه هاي سحرآميز شخصيتي است که گويي همۀ اين مفاهيم را در خود دارد و درواقع نوعي برکت محسوب ميشود (قاسمي، ١٣٩٩، ص .
در برخي از موارد عاشق و معشوق پس از مرگ به صورت دو درخت از زمين ميرويند که اين موضوع به نوعي با اسطوره هاي ايراني مرتبط است .
درمجموع از ميان ٣٩ مورد افسانۀ بررسيشده در ٧ افسانه اين بن مايه وجود دارد که دو مورد نيز مربوط به روايت هاي مختلف است .
در آن دسته از افسانه هاي سحرآميز که مضموني عاشقانه دارند، شخصيت معشوق ـ دختر نيز داراي برخي ويژگيهاي اسطوره اي و الهه وار است که بررسي آن ها ميتواند به ترسيم الگويي براي شناخت شخصيت اساطيري وي کمک کند.
در اسطوره هاي ايراني آب از عناصر مقدس است و در افسانه هاي بررسيشده در اين پژوهش نيز ارتباط شخصيت معشوق با چشمه ، حمام و به طور کلي آب ، به شکل هاي گوناگون ديده ميشود.