چکیده:
فرانسوا-ماری آروئه مشهور به ولتر از نامدارترین فیلسوفان و نویسندگان عصر روشنگری در قرن هجدهم فرانسه است. قصّۀ فلسفی صادق، اولین قصّۀ ولتر، با زبانی ساده و روان مقابلۀ زادیگ، قهرمان داستان، را با سرنوشت نشان میدهد. در بخش سوم کتاب، زادیگ با افرادی ملاقات میکند که دنبال اسب و سگ گمشدۀ پادشاه هستند. این بخش از قصّه نه تنها از لحاظ موضوعی بلکه به لحاظ ساختار روایت شباهت بسیاری به افسانۀ گنبد مشکین هشت بهشت امیرخسرو دهلوی، شاعر پارسیگوی هندوستان دارد. در این حکایت نیز سه شاهزادۀ دانا با ساربان شتر گریختهای روبه رو میشوند. هدف از نگارش این مقاله بررسی ساختار روایی این دو اثر ارزشمند در ادبیات فارسی و فرانسه است؛ بدین منظور روش کار ریختشناسانة ولادیمیر پراپ، نخستین محقق در این زمینه مدّ نظر خواهد بود. بنابراین در این پژوهش برآنیم ساختار روایی این دو اثر را بر اساس رویکرد ریختشناسانة پراپ بررسی کنیم تا ببینیم تا چه اندازهای این دو داستان میتواند در چهارچوب معین وی قرار گیرد. همچنین وجوه مشترک و متمایز آنها را با الگوی پراپ برخواهیم شمرد. به موازات این امر نگارندگان این مقاله ساختار روایی هر دو اثر را با شیوه علمی نقد پراپ تطبیق، مقایسه و تجزیهوتحلیل خواهند کرد و شباهتها و تفاوتهای روایی این دو داستان که برای جذب مخاطب آسیایی و اروپایی در نظر گرفته شده است را بررسی میکنند.
Francois-Marie Arouet, known as Voltaire, is one of the most famous French philosophers and writers of the age of enlightenment in the eighteenth century. The philosophical novella of "Zadig" is the first novella of Voltaire which shows Zadig’s confrontation with fate as the novel's protagonist in a simple and fluent language. In the third part of the book, Zadig meets people who are looking for the king's lost horse and dog. This part of the novella is very similar to the tale of Black Pavilion of the Hasht-Bihisht (The Eight Paradises) by Amir Khusrau Dehlavi- Indian Persian-speaking poet, in terms of subject matter as well as narrative structure. In this story, the three wise princes are confronted a fleeing camel. Purpose of writing this article is to study the narrative structure of these two valuable works in Persian and French literature; for this purpose, the morphological method of Propp, the first researcher in this field, will be considered. Therefore, in this study, we aim to validate the narrative structure of these two works based on Propp’s morphological approach to see to what extent these two stories can be placed in his specific framework. We will also list their commonalities and differences based on Propp’s method. At the same time, the authors of this article will compare and analyze narrative structure of both works and study the narrative similarities as well as differences between the two stories which have been intended to attract the Asian and European audiences.
خلاصه ماشینی:
به موازات این امر نگارندگان این مقاله ساختار روایی هر دو اثر را با شیؤە علمی نقد پراپ تطبیق ، مقایسه و تجزیه وتحلیل خواهند کرد و شباهت ها و تفاوت های روایی این دو داستان که برای جذب مخاطب آسیایی و اروپایی در نظر گرفته شده است را بررسی میکنند.
پس از ترجمۀ این کتاب در ایران ، در زمینۀ ریخت شناسی در آثار زبان فارسی تحقیقات زیادی انجام شده است که نمونه های نزدیک به این جستار عبارتند از: «تحلیل و مقایسۀ ساختار روایی قص ۀ گنبدهای سیاه و صندلی هفت گنبد نظامی بر اساس الگوی ریخت شناسی قصه های پریان ولادیمیر پراپ » نوشتۀ فرشته ناظری و عبدالحسین فرزاد (١٣٩١)، «ریخت شناسی تطبیقی قصه های ماه پیشانی، یه شین و سیندرلا» از 1.
حاکم از هوش و فراست شاهزادگان به وجد میآید و این بار در نقش یاریگر آن ها را نزد خود میبرد و همنشین خود میکند؛ انتقال مکانی (G٢): زان نمــــــــــودار دوربینیشــــــــــان کــــرد رغبــــت بــــه همنشینیشــــان منزلــــــی دادشــــــان درون ســــــرای تــا بــود نزدشــان بــه خلــوت جــای (دهلوی، ۱۳۹۰: ۱۸۲) روزی پادشاه نهانی حرف های سه شاهزاده را در مجلسی که در سرای خود ترتیب داده بود گوش میدهد؛ عناصر کمکی پیوند دهنده (§): بـــاز میگفـــت هریـــک از کم وبـــیش داســـتانی بـــه قـــدر دانـــش خـــویش کــاین مــیای کــادمی گــم اســت در او گوئیــــا خــــون مــــردم اســــت در او کـــاین بـــره گوئیـــا نـــه پاکرگســـت پرورش یافتـــه بـــه شـــیر ســـگ اســـت کـــاین ملـــک نـــی ز شـــاه آزاد اســـت گـــویی از پشـــت مطبخـــی زاده ســـت (همان ) فردای آن روز شاه از باده فروش در مورد نوشیدنی تحقیق میکند و متوجه میشود که باغ انگور وی بر روی گورستانی بنا شده است .
طرح برآمده از خویشکاریهای دو اثر به ما نشان میدهد با خویشکاری نیاز (a) است که قهرمانان گنبد مشکین و قهرمان کتاب ولتر وارد میدان شده اند.