چکیده:
بیان مسئله: مناره یکی از عناصر تزیینی- کاربردی ویژه در بناهای مذهبی است که پیشینه ای کهن در معماری ایران قبل از اسلام داشته است. در دوره سلجوقیان که یکی از ادوار مهم تاریخ ایران است در شهر اصفهان مناره هایی با ابعاد و اندازه های مختلف با تزیینات زیبای آجرکاری، کاشی کاری، گچ بری و کتیبه ها ساخته شده که عظمت و زیبایی خیره کننده ای را القاء می کنند. این مناره ها دارای کاربری های مختلف بوده و هر یک زمینه مناسبی را برای خلاقیت و هنرمندی بانیان و معماران آن فراهم نموده است. این پژوهش درصدد است که به این سؤال که طرح های تزیینی این مناره ها از چه نوع تزییناتی است؟ پاسخ دهد. هدف: شناخت آرایه های تزیینی مناره های دوره سلجوقی شهر اصفهان است روش پژوهش: روش انجام این پژوهش تحلیلی- تطبیقی و گردآورری اطلاعات به صورت ترکیبی (کتابخانه ای- میدانی) صورت گرفته است. یافتهها: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که ایجاد بنای مناره در دوره سلجوقی در شهر اصفهان اهمیت روزافزونی یافته است و در اغلب مناره های بررسی شده طرح های تزیینی متنوعی با استفاده از تکنیک آجرکاری به اجرا درآمده است که علاوه بر جنبه کاربردی به لحاظ عناصر بصری زیباشناسانه حائز اهمیت هستند.
Problem definition: The minaret is one of the special decorative-functional elements in religious buildings and has an ancient background in pre-Islamic Iranian architecture. During the Seljuk period, which is one of the most important eras in the history of Iran, minarets of different dimensions and sizes were constructed in the city of Isfahan with beautiful decorations of brickwork, tile, plastering and inscriptions, which evoke dazzling majesty and beauty. These minarets have different uses and each of them has provided an appropriate context for the creativity and artistry of its founders and architects. The present research explores the decorative pattern types of these minarets. Objective: The aim of the present study is to recognize the decorative patterns of the minarets belonging to the Seljuk period in Isfahan. Research method: The present study has been conducted based on an analytical-comparative approach and the data has been collected in a combinative (library-field) manner. Results:The present achievements indicated that the minaret construction has become increasingly important in the Seljuk period in Isfahan and in most of the examined ones, various decorative designs have been implemented using brickwork technique, which are important in terms of the aesthetic visual elements further to the practical aspects.
خلاصه ماشینی:
در دوره سلجوقیان که یکی از ادوار مهم تاریخ ایران است در شهر اصفهان مناره هایی با ابعاد و اندازه های مختلف با تزیینات زیبای آجرکاری، کاشیکاری، گچ بری و کتیبه ها ساخته شده که عظمت و زیبایی خیره کننده ای را القاء میکنند.
یافته ها: نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که ایجاد بنای مناره در دوره سلجوقی در شهراصفهان اهمیت روزافزونی یافته است و در اغلب مناره های بررسی شده طرح های تزیینی متنوعی بااستفاده از تکنیک آجرکاری به اجرا درآمده است که علاوه بر جنبه کاربردی به لحاظ عناصر بصری زیباشناسانه حائز اهمیت هستند.
یازده نمونه از مناره های سلجوقی شهر اصفهان در آغاز، با استفاده از بررسی میدانی، تهیه عکس و ثبت ویژگیهای تزیینی هر یک مورد بررسی، مطالعه و مقایسه قرار گرفته است .
طرز آرایش و جفت چیدن آجر در حاشیه های بالا و پایین کتیبه و در قسمت تاج مناره در محدوده اصفهان کمیاب است (حاتم ، ١٣٧٩، ٥٥).
میلۀ این مناره از پایین تا بالا با پوشش ساده و یک نواختی تزیین یافته و آجرهایی که به کار رفته تراش دارند و طوری روی هم چیده شده اند که در تمام بدنه به خط بنایی بر زمینه شطرنجی آجری تکرار جمله «الملک الله » دیده میشود (حاتم ، ١٣٧٩، ٦٣).
مناره علی دارای پنج کتیبه از بالا به پایین به این شرح است : کتیبه اول به خط کوفی با کاشی فیروزه ای بر زمینه آجری در قسمت بالای مناره تکرار کلمات «لا اله الا الله » است .