چکیده:
فرای با الهام از نگرشهای اسطورهشناختی کاسیرر و الیاده و با بهکارگیری دیدگاههای فریزر و فروید و از سویی دیگر با پیگیری آرای منتقدان حلقۀ نقد نو به دیدگاهی ژرف در باب ساختار دوری و دیالکتیکی اسطوره نایل شد که به موجب آن شکلگیری اسطوره محصول دو سازوکار متفاوت به شمار میرود: گرایش اسطوره به نقل روایت در نظام دوری؛ و جهتگیری اسطوره به سمت ساختارهای کلامی خودایستا. فرای این سازوکار دوم را ذیل وجه مضمونمدار اسطوره بررسی میکند و معتقد است دایانویا یا معنا ساختار دیالکتیکی اسطوره است که از طریق پیکرهبندی، درهمتنیدگی و امتزاج تصاویر شکل میگیرد. با این همه، در قریببهاتفاق پژوهشهایی که به موضع نظری فرای میپردازند مبحث دایانویا عمدتاً مغفول ماندهاست. به این ترتیب، هدف از انجام این پژوهش آن است که با استخدام روش توصیفی-تحلیلی مبانی نظری فرای را در این باره نقد و بررسی کند و ضمن توجه به خاستگاههای نظری وی، سازوکار درونی دایانویا نیز تحلیل شود. در این بررسی مشخص میشود که دایانویای اسطوره با وجوه هیروگلیفی، هیراتیکی و دموتیکیِ بیان متلازم است و گذار اسطوره به سوی رُمانس، حماسه و نهایتاً تاریخ به واسطۀ عملکرد اصل جابهجایی ممکن میشود. در این گذار، اسطوره نامتبدل در نهایت به وجه واقعگرای ناتورآلیستی روی میآورد و اسطوره اگرچه پوشیده و نهفته میماند اما هرگز از میان نمیرود. بنابراین، به زعم فرای حتی آثاری که اساساً با رویکرد تاریخی نگاشته شدهاند این قابلیت را دارند که از طریق قرائت اسطورهشناختی تجزیه و تحلیل شوند.
Inspired by Cassirer’s and Eliadeh’s mythological insights and employing Fraser’s and Freud’s views as well as New Critical ideas, Northrop Frye gained deep insights into the cyclical and dialectical structure of myths. In his view, the formation of a myth is considered to be the outcome of two different functions: the tendency of the myth to present narratives in a cyclical system, and its movement toward self-sufficient verbal structures. Frye studies the latter function under myth’s theme-centred aspect and believes that dianoia, or meaning, is myth’s dialectical structure which is formed as a result of the formulation, interpenetration and interconnection of images. Nonetheless, the concept of dianoia has, so far, been overlooked in the majority of the studies on Frye’s theoretical position. Therefore, employing a descriptive-analytical method, the present article aims to investigate Frye’s theories in this regard and, concentrating on his theoretical origins, analyse dianoia’s internal function. This study will demonstrate that dianoia is associated with the hieroglyphic, hieratic and demotic aspects of speech, and that the transition from the myth to romance, epic and, ultimately, history is made possible due to the function of the paradigmatic axis. In this transition, the untransformed myth finally moves toward naturalism’s realistic dimension and the myth, though hidden and dormant, does not disappear at all. Thus, according to Frye, even those works that have been written by adopting a basically historical approach, have the potential to be examined and analysed through a mythological reading.
خلاصه ماشینی:
به این ترتیب ، هدف از انجـام ایـن پـژوهش آن اسـت کـه بـا اسـتخدام روش توصیفی -تحلیلی مبانی نظری فرای را در این باره نقد و بررسی کند و ضـمن توجـه بـه خاسـتگاه هـای نظری وی ، سازوکار درونی دایانویا نیز تحلیل شود.
این پـژوهش کـه بخـش هـایی از مباحـث مربوط به ساختار ایستای اسطوره را مد نظر داشته و بـه شـکل تلـویحی متوجـه دایانویـای اسطوره است نوشته حاج نوروزی (١٣٩٢) است ؛ البتـه ایـن پـژوهش بـدون هرگونـه تحلیـل انتقادی صرفاً به استخدام الگوی فرای بسنده کرده و تصاویر موجود در داستان سیاوش را از طریق دسته بندی آنها در تصاویر بهشتی ، دوزخی و قیاسی بررسی کرده است .
در حقیقت ، برخلاف اسطوره که متوجه «بیان واقعیت هستی بشری » (همان : ٥٥) و بنابراین مبتنـی بـر بیـان استعاری است ، مرحله دموتیکی عمدتاً معطوف به بازتاب امور عینی و واقعی اسـت ؛ بـه همـین منظور فرای این مرحله را مصادف با بر آمدن تاریخ می داند.
فرای به پیروی از ویلیام بلیک در ترانه های عصمت و تعلق خاطری که به رُمانتیسم دارد متوجه این نکته می شود که بهشت گمشده آغازین به مثابه جهانی اسـت کـه وحـدتِ اسـتعاری مطلق اشیاء در آن حاکم است و بنابراین در عرصه آن بین آگاهی و اراده هیچ فاصـله ای وجـود ندارد؛ جهانی که انسان تاریخ مند و تاریخ مدار همواره مهجوری از آن را با شدت عـاطفی درک و تجربه می کند.