چکیده:
جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با وجود تبعات ناخوشایندی که به دنبال داشت، روندی مثبت در ادبیات ما به جا گذاشت و باعث شکل گیری یک ژانر ادبی با عنوان «ادبیات دفاع مقدس» شد که به مقتضای نیاز جامعه «ادبیات کودک و نوجوان دفاع مقدس» نیز از دل آن برخاست.رمان «دشتبان» از احمد دهقان یکی از این آثار در حوزۀ ادبیات کودک و نوجوان است. در پژوهش حاضر، ساختار این رمان برپایۀ نظریۀ کلود برمون بررسی شده است. روش تحقیق تحلیل ساختاری متن داستان و هدف پژوهش، پاسخ به این پرسش اصلی است که آیا ساختار رمان مذکور براساس نظریۀ کلود برمون قابل تحلیل است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که این رمان منطبق بر نظریۀ مذکور بوده و از یک پیرفت اصلی و چندین پیرفت فرعی تشکیل شده و انواع توالی های زنجیرهای،انضمامی و پیوندی در آن به کار رفته است. همچنین هر سه کارکرد امکان، فرایند و پیامدی که در نظریۀ برمون مطرح شده است، با ساختار این رمان کاملا همخوانی دارد. دهقان با آشنایی کامل از مخاطب نوجوان و هنر روایتگری، داستانی ساختارمند خلق کرده است که نقش به سزایی در انتقال مفاهیم ارزشمند دفاع مقدس به کودکان و نوجوانان امروز ایران دارد.
In spite of the negatives of Iran-Iraq imposed war, the war had a positive effect on our Literature andcreated a literary genre called HollyDefenseliterature ofwhich Holy Defence children’s &young adults’ literature is a sub-branch, created by the needs of society.Dashtban by Ahmad Dehghan is one of theseworks in the field of children and young adults.In this study we examined the structure of the novel based on the theory of Cloudbremond .The structural analytical research methodof thetext and the purpose of the research give the answer to this main question that if the structure of the novelbased on the theory of Cloud is analyzable. The findings of the study show that this novel is consistent with the above theory,consisting of one main sequence and a couple of minor sequences, and different types of concrete and linked chain sequencesare used in it.Also, all the three functions of possibility, process and consequence mentioned in the theory perfectly fitwith the structure of the novel. Dehghan, by the thorough knowledge of teen audience and the art of narration created a structured story which has a great role in conveying valuable concepts of holy defence to the today’s children and young adults of Iran.
خلاصه ماشینی:
روش تحقيق تحليل ساختاري متن داستان و هدف پژوهش ،پاسخ به اين پرسش اصلياست که آياساختاررمان مذکوربراساس نظريۀکلود برمون قابل تحليل است ؟يافته هايپژوهش نشان ميدهدکه اين رمان منطبق برنظريۀمذکوربوده وازيک پيرفت اصليوچندين پيرفت فرعيتشکيل شده وانواع تواليهايزنجيره اي،انضمامي وپيونديدرآن به کاررفته است .
مباني تحقيق ادبيات کودک و نوجوان دفاع مقدس ادبيات دفاع مقدس ازجنس داستان جنگ است بااين تفاوت عمده که اين ژانرادبيناشي ازپيامدهايجنگ ايران وعراق است ومحدودةشناخته شده ايازکليت ادبيات جنگ ايران وعراق رابابن مايۀملي-مذهبي-ايراني،دربرميگيرد.
(به تصویر صفحه رجوع شود) شکل شمارة ١: ساختار پي رفت ها در الگوي برمون (برتنس ، ١٣٨٤: ٨٣) اين ويژگيشاخص رويکردهايدوگانه برمون ،درازايکارکردهايهرپيرفت ،امکان تطبيق اين نظريه بررويپيرنگ هرداستان راقابل اجراوعمليميکند؛چون تاکيداين نظريه برپايۀسه اصل است :اول اين که هرشخصيتيکه واردميدان داستان ميشودملزم به انجام کنشينيست ودرانتخاب هايپيش رويخودميتواندآزادانه عمل کند.
اما سوال اصلياين است که اگربخواهيم داستان هايپرماجراييماننددشتبان راباتکيه بر نظريۀبرمون موردواکاويقراردهيم ،نتيجه چه خواهدبودوکدام حادثه رابايدبه عنوان هستۀمرکزيتاثيرگذارتاانتهايروايت درنظربگيريم ؟برايپاسخ به اين پرسش هاابتدا ساختارپيرنگ راموردواکاويقراردادهسپس هستۀمرکزيتاثيرگذاردرنوع روايت و مراحل وکارکردهايپيرفت هاراباتکيه برنظريۀبرمون تحليل مينماييم .
اگرفرايندحوادث رمان دشتبان رادرنظربگيريم ،فرايندهايسه گانۀآن رابه شکل (به تصویر صفحه رجوع شود) تحليل و بررسي متن داستان بر پايۀ نظريۀ برمون همچنان که اشاره شدبرمون معتقداست هرپيرفت برسه پايه استواراست : ١-مرحله امکان يااستعدادکنش :برطبق نظريۀبرمون فرايندهايسه گانۀاين رمان در مرحلۀاول ؛شامل موقعيت پايدارنخستين است .
بدين ترتيب که قهرمان داستان دراين مرحله دست به کنش ميزند، اوبراينجات جان خانواده اش راضيميشودهمراه باآن هاازروستاخارج شودوبه سمت دره ايکه قصرخسرودرآن واقع شده برود: «مادربايک بقچه دربغل ،ازاتاق آمدبيرون .