چکیده:
صائب تبریزی به عنوان نمایندهی سبکی که به تازهگویی و طرز نو و ابتکار شهرت دارد، یکی از برجستهترین شاعران غزلگوی ایران است که در میانهی دو جریان اصلیِ سبک هندی قرار دارد : شاعران عامی وکم سواد و سبکِ ساده و روان و شاعران هندی و زبان دشوار...از اواخر قرنِ دهم، شعر فارسی به سوی یک دشواریِ معما گونه پیش می رود که غالب ابهامات شعری، حاصل دستکاریهای زبانی و هنجارگریزیهای معنایی است که از رهگذرِ تلاش در کشفِ روابط تازه و ایجادِ تصاویرِ پارادوکسی حاصل می شود. ابهام در شعرِ صائب تبریزی از نوعِ ابهاماتِ شعریِ شاعرانی مانند حافظ و مولانا نیست ،زیرا ابهام در شعر این شاعران بیشتر به دلیل وسعت معناست ، همچنین با ابهاماتِ شعریِ شاعرانی چون انوری و خاقانی متفاوت است،چرا که دشواریِ شعر آنان بر اثر ورود اطلاعات علمی ،فلسفی،تاریخی،دینی و غیره می باشد و فهمِ آن مستلزمِ دانستن مقدمات است.مقالهی حاضر به بررسی عوامل ابهام آفرینِ شعر صائب با تأکید بر عوامل هنری میپردازد. تعمّدِ صائب در ایجاد بعضی از ابهامات و در عین حال زیباییهای شعری به همراه تحلیلِ علتهای ابهامِ شعر صائب، از یافتههای این مقاله است .
Saeb Tabrizi, as a representative of a poetic style known as innovative, fresh and contriving, is one of the most prominent gazal composers in Iran, and his poetry is believed to fall in the midst of the two main streams of Indian style: the plainly unadorned style (employed by the relatively analphabetic and common poets of the genre) and the quaintly sophisticated one. Late in sixteenth century the Persian versification took a route to an enigmatic intricacy which resulted in ambiguities brought about by language manipulation and semantic deviation. It was an attempt to discover new relations and to create paradoxical images. The typical features that make together his verse ambiguous are different from those belonging to Hafez and Rumi’s versification. Ambiguity in the poems of these two is because of the span of meaning. Moreover, ambiguity in Saeb’s verse is different from the ambiguity existing in the poems of Anwari and Khaqani who let in their verses scientific, philosophical, historical and religious comprehension. This article studies those elements – mostly aesthetic ones – which make Saeb’s verses ambiguous. Saeb’s intention to invoke certain ambiguity in his poems and his mastery of aesthetic applying of it are among the findings of this article
خلاصه ماشینی:
تصاوير انتزاعي تصوير انتزاعي، تصويري است حاصل از انتزاع يک يا چند خصوصيت از يک شئ و مورد حکم و تداعي قرار دادن آن(شفيعي کدکني، ١٣٦٦: ٦١(و آن داراي شکل هاي گوناگوني است ؛ گاه ، شاعر صفات و ويژگي هاي غالبا انساني را به امري ذهني نسبت ميدهد که انتساب اين صفات به امور ذهني، ادراک آن تصوير را با مشکل مواجه ميسازد و شعر را مبهم ميکند: دريافت ، مرغ تصوير معراج بوي گل را ما رنگ گل نديديم ، از سستي پرخويش )صائب ، ١٣٦٣:ج ٥/ ٢٠٤ ( 37 ابهام معنايي بيت ، حاصل اين تصوير ذهني است : صائب در اين بيت از ترکيب »مرغ تصوير«استفاده کرده است که در اشعار شاعران پيش از سبک هندي، ديده نميشود.
«(شفيعي کدکني، ١٣٦٦ :٢٩ (، بنابر اين مخاط بان در فهم معناي چنين ابياتي با ابهام مواجه ميشوند، ابياتي که علاوه بر نداشتن ارتباط عمودي)ط ولي(ويژگيهاي ديگر سبک هندي از قبيل هنجارگريزي معنايي و نحوي و همچنين ابهامات زباني را نيز در خود دارند، در نتيجه درک معنا و مفهوم ، بيش از پيش براي خوانندگان ، ديرياب و 44 دشوار ميشود از آنجا که اين ويژگي شعر صائب بر همگان آشکار است و همچنين به منظور پرهيز از اط اله ي کلام به عنوان نمونه ، فقط به يکي از غزل هاي صائب اکتفا ميکنيم .