چکیده:
در دوران رضاشاه، سیاستهای تمرکز، تجدد آمرانه و وحدت ملی منجر به اصلاحاتی در زمینۀ آموزش شد. این دوران به دلیل تلاش برای هدایت جامعه بهسوی آموزش نوین در سایۀ ملیگرایی و تمرکزگرایی از بُعد آموزشوپرورش، دوران مهمی در تاریخ ایران محسوب میشود. مقالۀ حاضر درصدد است با روش توصیفیتحلیلی و با تکیه بر اسناد به این پرسش پاسخ دهد که سیاست ملیگرایی و تمرکزگرایی دوران رضاشاه چه تأثیری بر وضعیت مدارس اقلیتهای دینی (ارمنیان، زرتشتیان و یهودیان) گذاشت. در این برهه، مدارس اقلیتهای دینی تحت تأثیر این دو سیاست قرار گرفتند. در برخی برنامههای آموزشی فعالیتهای مدارس همسو با سیاست آموزشی جدید نبود و در مقابل آن مقاومتهایی از طرف جامعه اقلیتها صورت گرفت که مدارس آنان را با چالشهایی روبرو ساخت. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که آموزش در میان اقلیتهای دینی از جهت تدریس زبان فارسی، مواد درسی، نام آموزشگاهها، تعطیلات و فوقبرنامه تحت تأثیر تغییرات جدید قرار گرفت. تعطیلی برای بعضی مدارس، دائمی و دانشآموزان آنان در مدارس دولتی ادغام شد و برای برخی مدارس، موقت (یک یا چند ماه) و تا زمان الزام آنان به اجرای برنامههای وزارتی بود. دلیل مقاومت آنان در برابر سیاست جدید آموزشی گرایش به استقلال آموزشی و نگرانی بهخاطر از دست دادن هویتشان بود و پیامد آن نظارت نسبی دولت و نارضایتی اقلیتها از حاکمیت وقت بود.
During Reza Shah's reign, the policies of centralization, authoritarian modernity, and national unity led to reforms in the field of education. This period is considered as an important period in the history of Iran due to the efforts leading the society towards modern education in the shadow of nationalism and centralism. The present article seeks to answer this question, "What effects did the nationalist and centralist policies of Reza Shah era have on the situation of schools of religious minorities (Armenians, Zoroastrians and Jews)?" This work implemented a descriptive-analytical method and relied on the available documents. At that time, religious minority schools were affected by these two policies. In some educational programs, schools activities were not in line with the new educational policy, and there was resistance from the minority community, which challenged the schools. The findings of this study show that education among religious minorities was affected by the new changes in terms of Persian language teaching, curriculum, school names, holidays and extracurricular activities. The closure for some schools was permanent and their students merged into public schools, and for some schools, it was temporary (one or more months) until they were required to implement the ministry programs. The reason for their resistance to the new educational policy was the tendency towards educational independence and the fear of losing their identity, and the consequence was the relative control of the government and the dissatisfaction of the minorities with the rule of the time.
خلاصه ماشینی:
مقالۀ حاضر درصدد است با روش توصیفیتحلیلی و با تکیه بر اسناد به این پرسش پاسخ دهد که سیاست ملیگرایی و تمرکزگرایی دوران رضاشاه چه تأثیری بر وضعیت مدارس اقلیتهای دینی (ارمنیان، زرتشتیان و یهودیان) گذاشت.
مسئله اصلی این پژوهش این است که مدارس اقلیتها در برابر سیاست ملیگرایی و تمرکزگرایی رضاشاه چه وضعیت و شرایطی داشتند و این شرایط چه پیامدهایی برای آنان داشت.
طی سالهایی که رویکرد ملیگرایی فضای حاکم را در بر گرفته بود، آمارهایی برای مدارس ارمنیان در سالنامهها و احصائیهها ذکر شده است که حاکی از ادامه فعالیتهای آموزشی بعضی مدارس در این دوران و تعطیلی موقت آنان بود و تعداد اندکی از مدارس نیز در مدارس دولتی ادغام شدند.
با وجود اینکه وزارت معارف بودجهای برای تدریس زبان فارسی و استخدام معلم فارسیزبان در اختیار آنها قرار داده بود؛ اما بعضی از مدارس برنامه رسمی را اجرا نمیکردند.
معمولاً تنگنای مالی و عدم یادگیری زبان فارسی توسط اطفال ارمنی زبان را بهانه قرار میدادند و برنامه وزارت را در این زمینه رعایت نمیکردند (سازمان اسناد ملی، شناسه13470/297).
اداره معارف اجازه سخنرانی و نصب اعلانات به زبان ارمنی برای جشن سال نو در مدارس ارمنیان را منع کرده بود (آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، کارتن55).
بخشی از این بودجه بعد از سیاست ملیگرایی برای تدریس زبان فارسی به مدارس ارمنی تعلق گرفت؛ که تمام یا بخشی از آن به دست هیئتمدیره نمیرسید و باعث نارضایتی اقلیتها از حاکمیت میشد (سازمان اسناد ملی، شناسه سند1450/297).