چکیده:
مرصادالعباد از متون تعلیمی عرفانی در قرن هفتم است که نسخ متعدّدی از آن در دست است. محمّدامین ریاحی از نسخهپژوهان معاصر، این اثر را تصحیح کرده است. او از میان نسخ متعدّد این اثر، نسخۀ بورسا را به عنوان نسخة اساس قرار داده و از دیگر نسخ نیز سود جسته و تصحیح قیاسی کرده است. با اینکه این تصحیح، عالمانه است، ولی روشمند نیست و مصحّح، معیار ثابتی در تصحیح نداشته است. نظر به اینکه برخی عناصر بلاغی، زبانی و ادبی در متون، ویژگیهای غالب سبکشناختی هستند و مدام تکرار میشوند، توجّه به آنها میتواند یاریگر تصحیحی علمی و روشمند باشد. یکی از این ویژگیها که در تصحیح مرصادالعباد دربارة آن بیدقّتی شده، معیار هنری (اصالت موسیقیایی و سجع) در این اثر است که بیتوجّهی به آن، سبب لغزشهای مکرّر بوده است. معیار دیگر، ویژگیهای زبانی غالب در اثر است که بیدقّتی در آن نیز به لغزش و خطا در تصحیح دامن میزند. در کنار این دو، برخی واژگان نیز با بیدقّتی و با اعتماد به نسخة «بو» انتخاب شده و نادرستاند. میتوان گفت عامل اصلی این لغزشها، اعتماد زیادی به ضبطهای نسخۀ بورسا بوده و انتخاب این نسخه به عنوان نسخة اساس، این اشتباهات و کاستیها را در تصحیح موجب شده است. پژوهش حاضر با روشی تحلیلی-توصیفی، لغزشهایی که از این رهگذر به تصحیح راه یافته، مورد بررسی و مداقّه قرار میدهد.
Mirsad-o-Ebad is one of the dominant mystical works in Seventh century ( AH). Mohammad-Amin Riahi, contemporary researchist corrected this text . this correction is a comprative correction and Riyahi has set the Bursa manuscript as a basic manuscript in this correction and use othere manuscript in some parts. Although this correction is scholary correction but not methodical and corrector don’t have a fix method and criteria in correcting the text. With regard to this, that literary works and his authors have a dominant linguastic, literary and stylistic aspects emphasis to this dominant aspect be useful in the methodical correction. One of Mirsads aspects that has been neglected in correction is the music and Saj'(rhyme). Saj' and varios types is the dominant aspects in Mirsads text. Othere technique for invention of music, move sentence elements and Riyahi as well as not paying attention to this aspect. Other dominant aspect has been neglected the liguastic attributes. Carless to this aspect caused some mistakes in correction. In addition to, some words choice carlessly from manuscripts and are false. The reason of most mistakes is over relay to Bursa manuscript.in This article be effort the correct of mistakes relying on dominant aspects of Mirsad.
خلاصه ماشینی:
همچنين منطبق با بلاغت آثار صوفيه که در آن تمايل به بيان آهنگين و موسيقايي است و «در مرکز اين قلمرو استتيک غلبۀ موسيقي و شطح (پارادوکس ) بر ديگر جوانب بيان هنري کاملاً آشکار است » (شفيعي کدکني، ١٣٨٥: ٤٢٧)، نجم رازي نيز موسيقي و سجع را مايۀ آراستگي اثر خود و يکي از وجوه برجستگي آن قرار داده و اين تأکيد بر بيان موسيقايي و آوردن اسجاعِ متفاوت است که آهنگ را به مثابۀ معياري ثابت در تصحيح متن و نسخه شناسي مرصادالعباد برجسته ميکند و با تکيه بر اين اصل است که ميتوان گفت ضبطي که اين معيار در آن رعايت شده ، ضبطي ارجح و اصيل است .
نسخه هاي س / قب / قو، «زيادت تر» ضبط کرده اند که ارجح است ؛ چراکه هم آوايي بيشتري بين زيادت تر و شايع تر وجود دارد و مؤّلف بين اين دو عبارت قرينه سازي نموده و تقارن لفظي خلق کرده که به جهت برجستگي موسيقايي کلام است و بسامد زياد موازنه و ترصيع و ديگر انواع سجع در متن مرصادالعباد، شاهدي بر قرينه سازي لفظي و توجّه به آن ، به مثابۀ ويژگي سبکي و بياني در اين کتاب است .
علاوه بر زبان / زفان ، چند واژة ديگر نيز با تلفّظ قديمي در مرصادالعباد آمده که با توجّه به ويژگيهاي زباني اين کتاب و ضبط شکل جديد واژه در اغلب نسخ ، به ويژه نسخه هاي قديمي س و قو، ضبط جديد ارجح است .